مقدمه
آستیگماتیسم، یک اختلال رایج بینایی است که به دلیل شکل نامنظم قرنیه چشم ایجاد می‌شود. مانند نزدیک‌بینی و دوربینی، این عارضه نیز باعث تاری دید و نیاز به عینک می شود. علل دقیق آستیگماتیسم هنوز به طور کامل شناخته نشده‌اند، اما عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز آن نقش دارند. برخی افراد از بدو تولد به این مشکل مبتلا بوده و برخی دیگر در طول زندگی به آن دچار می‌شوند. در این مقاله به بررسی کامل و جامع پرسش “آستیگماتیسم چیست و چگونه درمان می شود؟” پرداخته شده است.
آستیگماتیسم چیست؟
آستیگماتیسم یا کژبینی، یک عیب انکساری چشم است که به دلیل شکل نامنظم قرنیه یا عدسی چشم رخ می‌دهد. تصور کنید چشم شما مانند یک توپ بیسبال است که نور را به طور یکنواخت شکسته و تصویری واضح ایجاد می‌کند. در استیگماتیسم، این شکل منظم تغییر کرده و بیشتر شبیه یک توپ راگبی می‌شود. این تغییر شکل باعث می‌شود که نور به جای اینکه در یک نقطه متمرکز شود، در چندین نقطه پخش شده و تصویر را تار و نامشخص کند. چشم آستیگمات اغلب با نزدیک‌بینی یا دوربینی همراه است. خوشبختانه، آستیگماتیسم را می‌توان با روش های مختلف مانند استفاده از عینک، لنزهای تماسی یا جراحی‌های لیزری و غیرلیزری حذف عینک اصلاح کرد.
علائم آستیگماتیسم کدامند؟
اگر چشمان شما به طور مداوم احساس خستگی می‌کند، سردرد دارید و اشیاء اطرافتان تار یا کج و معوج دیده می‌شوند، ممکن است به چشم آستیگمات مبتلا باشید. دیگر علائم شایع این عارضه شامل تاری دید در شب، دوبینی و احساس سوزش و حساسیت در چشم‌هاست. این علائم به دلیل شکل نامنظم قرنیه چشم ایجاد شده و باعث می‌شوند که نور به درستی روی شبکیه متمرکز نشود.
چه عواملی باعث بروز آستیگماتیسم می شوند؟
کژبینی یا آستیگماتیسم، عارضه‌ای است که اغلب ریشه در عوامل ژنتیکی داشته و از بدو تولد وجود دارد. هرچند دلایل دقیق آستیگمات هنوز به طور کامل مشخص نیست. علاوه بر عوامل ژنتیکی، برخی عوامل محیطی مانند آسیب‌های چشمی، برخی بیماری‌ها و حتی جراحی‌های چشمی نیز می‌توانند در ایجاد یا تشدید استیگماتیسم نقش داشته باشند. در برخی موارد نادر نیز، بیماری قوز قرنیه نیز می‌تواند منجر به کژبینی شود. در این بیماری، بخشی از قرنیه نازک شده و به شکل مخروطی درمی‌آید که این تغییر شکل باعث بروز آستیگماتیسم می‌شود. برای درمان آستیگماتیسم ناشی از قوز قرنیه، معمولاً استفاده از لنزهای تماسی توصیه می‌شود.
راه تشخیص آستیگماتیسم چیست؟
برای تشخیص دقیق آستیگمات، بهتر است به چشم پزشک مراجعه کنید. چشم پزشک با استفاده از ابزارهای تخصصی مانند فوروپتر، کراتومتر و اتورفراکتور، قدرت بینایی شما را به دقت بررسی می‌کند. این دستگاه‌ها به پزشک کمک می‌کنند تا شکل قرنیه، میزان انحنا و قدرت شکست نور در چشم شما را اندازه‌گیری کند. همچنین، با استفاده از تست بینایی‌سنجی و توپوگرافی قرنیه، پزشک می‌تواند وجود هرگونه مشکل دیگری مانند آب مروارید یا قوز قرنیه را نیز تشخیص دهد. این روش‌های تشخیصی دقیق، به چشم پزشک کمک می‌کنند تا مناسب‌ترین عینک، لنز تماسی و یا جراحی دائمی حذف عینک را برای اصلاح عیوب انکساری چشم شما تجویز کند.
انواع آستیگماتیسم
آستیگماتیسم یا کژبینی، به طور کلی به دو نوع اصلی زیر تقسیم می‌شود:
- آستیگماتیسم قرنیه ای که در آن، سطح جلویی چشم (قرنیه) به جای آنکه کاملاً گرد باشد، شکل نامنظمی دارد.
- آستیگماتیسم عدسی که در آن، عدسی داخل چشم که مسئول تنظیم وضوح تصویر است، شکل نامنظمی پیدا می‌کند.
هر دو نوع آستیگماتیسم باعث می‌شوند که نور به طور یکنواخت در چشم متمرکز نشده و در نتیجه، تصاویر تار و مبهم دیده شوند.
راه پیشگیری از آستیگماتیسم چیست؟
متأسفانه، در حال حاضر راه قطعی و شناخته شده‌ای برای پیشگیری از بروز آستیگماتیسم وجود ندارد، زیرا اغلب اوقات این عارضه ریشه در عوامل ژنتیکی دارد. با این حال، برای افرادی که به آستیگماتیسم یا بیماری‌هایی مانند قوز قرنیه مبتلا هستند، توصیه می‌شود تا حد امکان از مالش دادن چشم‌ها خودداری کنند. زیرا مالش دادن چشم‌ها می‌تواند باعث تشدید یا بدتر شدن این مشکلات چشمی شود.
آستیگماتیسم چگونه درمان می شود؟
روش های درمان آستیگماتیسم عبارتند از:
- استفاده از عینک
- استفاده از لنزهای تماسی
- کارگذاری لنزهای داخل چشمی توریک مانند کاشت لنز داخل چشمی Toric ICL
- استفاده از روش‌هایی مانند ارتوکراتولوژی (شکل‌دهی قرنیه با لنز در طول خواب)
- جراحی های لیزری حذف دائمی عینک مانند لیزیک، لازک، پی آرکی، ترانس پی آرکی، فمتولیزیک و فمتواسمایل
- روش کراتوتومی آستیگماتیک
انتخاب بهترین روش درمان آستیگمات بسته به عوامل مختلف مانند تمایل بیمار به درمان دائم یا موقت، سن بیمار، ضخامت قرنیه، شرایط عمومی چشم، شغل بیمار و … توسط متخصص چشم انجام می گیرد.
آستیگماتیسم در کودکان
بسیاری از کودکان به طور طبیعی با آستیگماتیسم متولد می‌شوند. اما خوشبختانه در بسیاری از موارد این مشکل با بزرگ‌تر شدن کودک برطرف می‌گردد. با این حال، اگر آستیگمات کودک تشخیص داده نشده و درمان نشود، می‌تواند بر یادگیری و روابط اجتماعی او تأثیر منفی بگذارد. به همین دلیل، بسیار مهم است که از سنین پایین، به طور منظم بینایی کودکان را توسط پزشک متخصص بررسی کرد. عدم تشخیص و درمان به موقع آستیگمات در کودکان می‌تواند منجر به مشکلات جدی مانند تنبلی چشمگردد. به همین دلیل توصیه می‌شود که از سن شش ماهگی به طور مرتب چشم‌های کودک را معاینه کنید.
آیا آستیگماتیسم با لیزیک درمان می شود؟
بله، آستیگماتیسم یکی از عیوب انکساری چشمی است که با عمل جراحی لیزیک قابل اصلاح است. لیزیک یک روش جراحی است که با استفاده از لیزر، شکل قرنیه را تغییر داده و به این ترتیب، مشکلات انکساری مانند نزدیک‌بینی، دوربینی و آستیگماتیسم برطرف می‌شوند. با انجام این جراحی، بسیاری از افراد می‌توانند برای همیشه از شر عینک و لنز خلاص شده و دید شفاف‌تری داشته باشند.
چه کسانی بیشتر دچار آستیگماتیسم می شوند؟
آستیگماتیسم می‌تواند در هر سنی رخ دهد و تنها به کودکان یا بزرگسالان محدود نمی‌شود. با این حال، برخی عوامل می‌توانند احتمال ابتلا به این مشکل چشمی را افزایش دهند. داشتن سابقه خانوادگی استیگماتیسم یا بیماری‌های چشمی مانند قوز قرنیه، آسیب‌های وارد شده به قرنیه، نزدیک‌بینی یا دوربینی شدید و حتی برخی جراحی‌های چشمی از جمله عواملی هستند که خطر ابتلا به آستیگماتیسم را بیشتر می‌کنند.
پرسش های متداول
1. اگر آستیگماتیسم به موقع درمان نشود چه اتفاقی می‌افتد؟
نادیده گرفتن و درمان نکردن آستیگمات در طولانی مدت می‌تواند عواقب جدی به دنبال داشته باشد. یکی از مهم‌ترین عوارض عدم درمان به موقع آستیگمات، تنبلی چشم است. تنبلی چشم به این معنی است که مغز سیگنال‌های دریافتی از یک چشم را نادیده گرفته و به چشم دیگر تکیه می‌کند. در نتیجه، بینایی چشم تنبل ضعیف شده و ممکن است به طور کامل از بین برود.
2. چه تفاوتی بین آستیگماتیسم و ضعف بینایی وجود دارد؟
ممکن است در نگاه اول، هر دو اختلال آستیگماتیسم و ضعف بینایی باعث تاری دید شوند، اما این دو مشکل چشمی ریشه‌های متفاوتی دارند. ضعف بینایی اغلب به دلیل عادات نادرست مثل مطالعه در نور کم یا استفاده زیاد از صفحه نمایش ایجاد شده و به مرور زمان بدتر می‌شود. اما آستیگماتیسم به دلیل شکل نامنظم قرنیه یا عدسی چشم ایجاد شده و بیشتر یک مشکل ساختاری است که ممکن است از بدو تولد وجود داشته باشد. به عبارت ساده، ضعف بینایی مشکلی است که به چشم تحمیل می‌شود، در حالی که آستیگماتیسم یک ویژگی ذاتی چشم است.
3. آیا آستیگماتیسم با افزایش سن بدتر می‌شود؟
بله، مطالعات نشان می‌دهند که آستیگماتیسم می‌تواند با افزایش سن شدت پیدا کند. دلیل اصلی این اتفاق تغییراتی است که با بالا رفتن سن در چشم رخ می‌دهند. با گذشت زمان، عضلات اطراف چشم ضعیف‌تر شده و فشار کمتری به چشم وارد می‌کنند. این کاهش فشار باعث می‌شود که شکل قرنیه تغییر کرده و استیگماتیسم تشدید شود. به عبارت ساده‌تر، همانطور که بدن با افزایش سن تغییراتی می‌کند، چشم نیز از این قاعده مستثنی نبوده و آستیگماتیسم یکی از این تغییرات طبیعی است.
4. آیا می‌شود آستیگماتیسم را عمل کرد؟
بله، خوشبختانه با پیشرفت تکنولوژی، آستیگماتیسم با جراحی قابل درمان است. روش‌هایی مثل فمتولیزیک، فمتواسمایل، لازک، لیزیک، پی آرکی، ترانس پی آرکی و کاشت لنز داخل چشمی توریک از جمله جراحی‌هایی هستند که برای اصلاح آستیگمات استفاده می‌شوند. در این روش‌ها، شکل قرنیه تغییر داده می‌شود تا نور به درستی روی شبکیه متمرکز شده و مشکل تاری دید برطرف گردد .
5. چه تفاوتی بین آستیگمات مثبت و منفی وجود دارد؟
آستیگمات یا کژبینی، یک عیب انکساری است که به دلیل شکل نامنظم قرنیه چشم ایجاد می‌شود. حالا این نامنظم بودن به دو شکل اصلی می‌تواند رخ دهد: یکی اینکه قرنیه بیش از حد انحنا داشته باشد که به آن آستیگمات مثبت می‌گویند و شبیه به دوربینی است. در نوع دیگرهم، قرنیه انحنای کمتری از حد معمول دارد که به آن آستیگمات منفی می‌گویند و شبیه به نزدیک‌بینی است. پس به طور خلاصه، آستیگمات مثبت یعنی چشم برای دیدن اجسام دور مشکل دارد و آستیگمات منفی یعنی چشم برای دیدن اجسام نزدیک مشکل دارد.
سخن پایانی
آستیگماتیسم، اگرچه ممکن است در ابتدا نگران‌کننده به نظر برسد، اما با تشخیص به موقع و درمان مناسب، به هیچ عنوان مانعی برای داشتن یک بینایی واضح و بی نقص نیست. با پیشرفت‌های چشمگیر در حوزه پزشکی و وجود روش‌های مختلف درمانی مانند عمل لیزیک چشم افراد مبتلا به آستیگماتیسم می‌توانند برای همیشه از دیدی واضح و بی نقص لذت ببرند. پس اگر به آستیگمات مبتلا هستید، نگران نباشید و برای تشخیص و درمان به موقع به پزشک متخصص مراجعه کنید. شما می توانید نظرات و پرسش های خود را در قسمت دیدگاه ها در انتهای مطلب مطرح نموده و منتظر پاسخ ما در اولین فرصت باشید. با آرزوی سلامتی شما عزیزان، بدرود.