مجله سلامت
التهاب قرنیه یا کراتیت چیست؟
آیا تا به حال دچار سوزش، قرمزی یا تاری دید شدهاید؟ اینها میتوانند نشانههایی از التهاب قرنیه یا کراتیت باشند. قرنیه، لایه شفاف جلویی چشم است که نقش حیاتی در تمرکز نور و محافظت از ساختارهای داخلی چشم ایفا میکند. هرگونه آسیب یا عفونت در این بخش حساس میتواند منجر به التهاب شده و در صورت عدم درمان به موقع، پیامدهای جدی برای بینایی به همراه داشته باشد. در این مقاله به طور جامع بررسی میکنیم که التهاب قرنیه یا کراتیت چیست، چه دلایلی دارد، و چگونه میتوان آن را درمان کرد.
التهاب قرنیه یا کراتیت چیست؟
کراتیت (Keratitis) به معنای التهاب قرنیه چشم است. این التهاب میتواند ناشی از عوامل مختلفی باشد که در ادامه به تفصیل توضیح داده میشوند. وقتی قرنیه ملتهب میشود، شفافیت خود را از دست میدهد و این مسئله مستقیماً بر کیفیت بینایی فرد تأثیر میگذارد. در برخی موارد، کراتیت میتواند بسیار دردناک باشد و منجر به زخم قرنیه و حتی از دست دادن بینایی شود (اگر به درستی و به موقع درمان نشود).
انواع و علل اصلی التهاب قرنیه یا کراتیت
التهاب قرنیه میتواند بر اساس علت ایجادکننده به انواع مختلف زیر تقسیم شود:
۱. کراتیت عفونی (Infectious Keratitis)
این نوع کراتیت در اثر ورود میکروارگانیسمها به قرنیه ایجاد میشود و شایعترین نوع آن است. انواع کراتیت عفونی عبارتنداز:
- کراتیت باکتریایی: شایعترین علت کراتیت عفونی است، به خصوص در مصرفکنندگان لنز تماسی که بهداشت را رعایت نمیکنند. باکتریهایی مانند استافیلوکوک و سودوموناس میتوانند به سرعت به قرنیه آسیب بزنند.
- کراتیت قارچی: معمولاً پس از آسیب چشم با مواد گیاهی یا در افرادی که از لنز تماسی استفاده میکنند، دیده میشود. درمان آن دشوارتر و طولانیتر از کراتیت باکتریایی است.
- کراتیت ویروسی: اغلب توسط ویروس هرپس سیمپلکس (ویروس تبخال) ایجاد میشود و میتواند منجر به زخمهای مکرر و آسیب دائمی قرنیه شود. ویروس واریسلا زوستر (عامل آبله مرغان و زونا) نیز میتواند عامل آن باشد.
- کراتیت انگلی (آکانتامبا): یک عفونت نادر اما بسیار جدی است که بیشتر در استفادهکنندگان لنز تماسی که لنزهای خود را با آب لوله کشی یا غیر استریل میشویند، رخ میدهد. درمان آن بسیار سخت و طولانی است و میتواند منجر به از دست دادن بینایی شود.
۲. کراتیت غیرعفونی (Non-Infectious Keratitis)
این نوع کراتیت ناشی از عوامل غیرمیکروبی است. انواع کراتیت غیرعفونی عبارتنداز:
- کراتیت ناشی از تروما یا آسیب: خراشیدگی، ورود جسم خارجی، یا ضربه به چشم میتواند باعث التهاب قرنیه شود.
- کراتیت ناشی از خشکی چشم: کمبود اشک و خشکی مزمن چشم میتواند به سطح قرنیه آسیب رسانده و منجر به التهاب شود.
- کراتیت ناشی از سندرم شوگرن: یک بیماری خودایمنی که باعث خشکی شدید چشم و دهان میشود.
- کراتیت ناشی از نور شدید (فتوکراتیت): قرار گرفتن طولانیمدت در معرض نور فرابنفش شدید (مانند نور خورشید منعکس شده از برف، جوشکاری بدون عینک محافظ، یا سولاریوم) میتواند باعث سوختگی و التهاب قرنیه شود.
- کراتیت نوروتروفیک: ناشی از آسیب به اعصاب قرنیه، که حس قرنیه را کاهش داده و منجر به زخمهای مزمن میشود.
- کراتیت آلرژیک: واکنشهای آلرژیک شدید نیز میتوانند قرنیه را درگیر کنند.
علائم و نشانههای التهاب قرنیه یا کراتیت
علائم التهاب قرنیه میتواند بسته به علت و شدت آن متفاوت باشد، اما شامل موارد رایج زیر است:
- درد چشم: از خفیف تا شدید، به خصوص هنگام پلک زدن.
- قرمزی چشم: التهاب عروق خونی در سفیدی چشم (ملتحمه).
- اشکریزش زیاد: به عنوان واکنش به تحریک.
- حساسیت به نور (فوتوفوبیا): ناراحتی شدید در برابر نور روشن.
- تاری دید یا کاهش بینایی: به دلیل کدر شدن قرنیه.
- احساس جسم خارجی در چشم: گویی چیزی در چشم شماست.
- ترشحات چرکی یا مخاطی از چشم: به خصوص در کراتیت عفونی.
- تورم پلکها: در برخی موارد.
در صورت مشاهده هر یک از این علائم، به خصوص اگر از لنز تماسی استفاده میکنید، فوراً به چشمپزشک مراجعه کنید.
تشخیص التهاب قرنیه یا کراتیت
تشخیص کراتیت توسط چشمپزشک و با استفاده از معاینه با دستگاه slit-lamp (لامپ اسلیت) انجام میشود. در این معاینه، پزشک میتواند سطح قرنیه را به دقت بررسی کند و هرگونه آسیب، زخم یا کدورت را تشخیص دهد. در موارد کراتیت عفونی، ممکن است نمونهبرداری (کشت) از قرنیه برای شناسایی عامل بیماریزا (باکتری، قارچ، ویروس یا انگل) و تعیین بهترین روش درمانی لازم باشد.
درمان التهاب قرنیه یا کراتیت
درمان التهاب قرنیه به علت آن بستگی دارد و باید حتماً توسط چشمپزشک تعیین و پیگیری شود. اما معمولا:
- کراتیت باکتریایی: درمان با قطرههای چشمی آنتیبیوتیک قوی و به صورت مکرر (گاهی هر ساعت) آغاز میشود.
- کراتیت قارچی: نیاز به قطرههای ضد قارچ دارد که ممکن است درمان طولانی (چند هفته یا چند ماه) باشد.
- کراتیت ویروسی: قطرهها یا پمادهای ضد ویروس (مانند آسیکلوویر) استفاده میشوند.
- کراتیت انگلی (آکانتامبا): درمان بسیار دشوار است و ترکیبی از قطرههای ضد انگل و آنتیبیوتیکهای خاص برای مدت طولانی لازم است.
- کراتیت غیرعفونی: درمان بر اساس علت زمینهای است. مثلاً برای خشکی چشم، از قطرههای اشک مصنوعی و مرطوبکننده، برای فتوکراتیت از قطرههای چشمی و پانسمان، و برای کراتیت نوروتروفیک از روشهای محافظتی استفاده میشود.
- جراحی: در موارد شدید که منجر به زخم عمیق یا کدورت دائمی قرنیه و کاهش شدید بینایی میشود، ممکن است نیاز به پیوند قرنیه (کراتوپلاستی) باشد.
نکات مهم:
- هرگز خوددرمانی نکنید. استفاده نادرست از قطرههای چشمی میتواند وضعیت را بدتر کند.
- اگر از لنز تماسی استفاده میکنید، تا زمان بهبودی کامل از استفاده آن خودداری کنید.
پیشگیری از التهاب قرنیه یا کراتیت
پیشگیری همیشه بهتر از درمان است. برای کاهش خطر ابتلا به التهاب قرنیه، به خصوص در مصرفکنندگان لنز تماسی، رعایت نکات زیر ضروری است:
- بهداشت لنز تماسی:
- همیشه قبل از دست زدن به لنزها، دستهای خود را با آب و صابون بشویید و خشک کنید.
- لنزها را فقط با محلولهای مخصوص لنز تمیز و نگهداری کنید. هرگز از آب لولهکشی، آب مقطر، یا بزاق دهان استفاده نکنید.
- جا لنزی را به طور منظم (هر ۳ ماه یکبار) تعویض کنید و اجازه دهید جا لنزی در هوا خشک شود.
- هرگز با لنز به خواب نروید.
- لنزها را طبق دستورالعمل پزشک یا سازنده تعویض کنید (به موقع دور بیندازید).
- در صورت شنا کردن یا دوش گرفتن، لنزها را از چشم خارج کنید.
- محافظت از چشم: در مشاغل خاص یا هنگام فعالیتهای ورزشی، از عینکهای محافظ استفاده کنید تا از آسیبهای فیزیکی و ورود اجسام خارجی جلوگیری شود.
- اجتناب از مالش چشم: به خصوص با دستهای کثیف.
- مراجعه منظم به چشمپزشک: برای معاینات دورهای چشم.
سخن پایانی
التهاب قرنیه یا کراتیت یک وضعیت جدی چشمی است که میتواند بینایی شما را به خطر بیندازد. شناخت علائم و مراجعه فوری به چشمپزشک نقش کلیدی در درمان موفقیتآمیز و جلوگیری از عوارض طولانیمدت دارد. با رعایت بهداشت فردی، به خصوص در مورد لنزهای تماسی و محافظت از چشمان خود، میتوانید تا حد زیادی از بروز این عارضه پیشگیری کنید و سلامت بینایی خود را حفظ نمایید. با آرزوی سلامتی شما عزیزان، بدرود.
