عمل کراس لینکینگ قرنیه: راه حلی برای تقویت و تثبیت قرنیه

آیا تا به حال نام قوز قرنیه یا کراتوکونوس را شنیده‌اید؟ این بیماری پیشرونده چشمی می‌تواند به تدریج باعث نازک شدن و بیرون‌زدگی قرنیه شده و بینایی فرد را به شدت مختل کند. خوشبختانه، با پیشرفت‌های علم پزشکی، روشی به نام عمل کراس لینکینگ قرنیه (Corneal Cross-Linking یا CXL) توسعه یافته است که تنها درمان موجود برای جلوگیری از پیشرفت قوز قرنیه و تقویت ساختار آن محسوب می‌شود. این عمل با ایجاد پیوندهای جدید در رشته‌های کلاژن قرنیه، استحکام آن را افزایش داده و از بدتر شدن دید و نیاز احتمالی به پیوند قرنیه در آینده جلوگیری می‌کند.

کراس لینکینگ قرنیه چیست؟

کراس لینکینگ قرنیه (Corneal Cross-Linking) که به اختصار CXL یا CCL نیز نامیده می‌شود، یک روش درمانی کم‌تهاجمی برای تقویت و تثبیت قرنیه است. در شرایطی مانند قوز قرنیه (کراتوکونوس) یا اکتازی قرنیه (بیرون‌زدگی قرنیه پس از جراحی‌های لیزری)، رشته‌های کلاژن موجود در قرنیه ضعیف شده و نمی‌توانند در برابر فشار طبیعی داخل چشم مقاومت کنند، بنابراین قرنیه به سمت بیرون برجسته شده و شکل مخروطی یا نامنظمی به خود می‌گیرد که منجر به تاری دید و آستیگماتیسم نامنظم می‌شود. عمل کراس لینکینگ با استفاده از قطره‌های چشمی حاوی ریبوفلاوین (ویتامین B2) و تابش نور فرابنفش A (UVA)، باعث ایجاد پیوندهای جدید و عرضی بین رشته‌های کلاژن قرنیه می‌شود. این پیوندها استحکام مکانیکی قرنیه را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهند، همانند یک داربست اضافی و در نتیجه از ادامه یافتن فرآیند نازک شدن و تغییر شکل آن جلوگیری می‌کنند.

چه کسانی کاندید عمل کراس لینکینگ قرنیه هستند؟

عمل کراس لینکینگ عمدتاً برای بیمارانی توصیه می‌شود که دچار ضعف پیشرونده قرنیه هستند. مهمترین کاندیداها عبارتند از:

• قوز قرنیه (کراتوکونوس) پیشرونده: شایع‌ترین دلیل انجام CXL است. این عمل برای تثبیت قرنیه در مراحل اولیه بیماری و جلوگیری از نیاز به پیوند قرنیه در آینده حیاتی است.
• اکتازی قرنیه پس از عمل لیزیک: در موارد نادری که قرنیه پس از جراحی‌های لیزیک (به خصوص برای نمرات بالای چشم) بیش از حد نازک و ضعیف شده و دچار بیرون‌زدگی می‌شود.
• بیماران جوان: به خصوص در سنین نوجوانی و اوایل بزرگسالی، که احتمال پیشرفت قوز قرنیه در آن‌ها بالاست.
• ضخامت کافی قرنیه: برای انجام این عمل، قرنیه باید حداقل ضخامت معینی (معمولا حدود ۴۰۰ میکرون) داشته باشد.
• عدم وجود کدورت یا زخم شدید قرنیه: در برخی موارد، وجود کدورت‌های شدید ممکن است مانع انجام موفقیت‌آمیز عمل شود.
• عدم بارداری و شیردهی: این عمل معمولا برای زنان باردار یا شیرده توصیه نمی‌شود.

انواع روش‌های عمل کراس لینکینگ قرنیه

دو روش اصلی برای عمل کراس لینکینگ قرنیه وجود دارد که عبارتنداز:

۱. کراس لینکینگ با برداشتن اپیتلیوم (Epithelium-Off CXL)

در این روش که به آن “روش استاندارد” نیز گفته می‌شود، ابتدا لایه سطحی محافظ قرنیه (اپیتلیوم) با استفاده از ابزار جراحی یا لیزر برداشته می‌شود. این کار باعث می‌شود قطره ریبوفلاوین بهتر به عمق بافت قرنیه نفوذ کند. پس از چکاندن ریبوفلاوین، نور فرابنفش به قرنیه تابانده می‌شود.

• مزایا: نفوذ بهتر ریبوفلاوین و در نتیجه ایجاد پیوندهای عرضی قوی‌تر.
• معایب: دوره نقاهت طولانی‌تر، درد و ناراحتی بیشتر در روزهای اولیه و خطر بالاتر عفونت یا کدورت قرنیه موقتی به دلیل برداشتن اپیتلیوم.

۲. کراس لینکینگ بدون برداشتن اپیتلیوم (Epithelium-On / Trans-Epithelial CXL)

در این روش، لایه اپیتلیوم قرنیه دست‌نخورده باقی می‌ماند و قطره ریبوفلاوین به گونه‌ای فرموله شده که بتواند از طریق اپیتلیوم به داخل قرنیه نفوذ کند. سپس نور فرابنفش تابانده می‌شود.

• مزایا: تهاجم کمتر، درد و ناراحتی کمتر، دوره نقاهت سریع‌تر و خطر کمتر عفونت پس از عمل.
• معایب: ممکن است نفوذ ریبوفلاوین به اندازه روش “اپیتلیوم-آف” عمیق نباشد و در برخی مطالعات، اثربخشی کمی پایین‌تر گزارش شده است. با این حال، تحقیقات برای بهبود نتایج این روش ادامه دارد.

مراحل انجام عمل کراس لینکینگ قرنیه

عمل کراس لینکینگ معمولاً به صورت سرپایی و تحت بی‌حسی موضعی (با استفاده از قطره بی حسی چشم) انجام می‌شود و حدود ۱ ساعت طول می‌کشد. مراحل کلی به شرح زیر است:

• آماده‌سازی: ابتدا قطره‌های بی‌حسی در چشم ریخته می‌شود و یک گیره کوچک برای باز نگه داشتن پلک‌ها قرار داده می‌شود.
• برداشتن یا آماده‌سازی اپیتلیوم: در روش Epithelium-Off، لایه اپیتلیوم قرنیه به آرامی برداشته می‌شود. در روش Epithelium-On، چشم برای نفوذ بهتر قطره‌ها آماده می‌شود.
• چکاندن ریبوفلاوین: قطره‌های ریبوفلاوین به مدت مشخص (معمولاً حدود ۱۵ تا ۳۰ دقیقه) و به طور مکرر در چشم چکانده می‌شوند تا قرنیه به خوبی با آن اشباع شود.
• تابش نور فرابنفش: پس از جذب کافی ریبوفلاوین، چشم به مدت مشخصی (معمولاً بین ۸ تا ۳۰ دقیقه، بسته به پروتکل) در معرض نور فرابنفش A قرار می‌گیرد. در طول این مدت نیز ممکن است قطره‌های ریبوفلاوین همچنان چکانده شوند.
• لنز پانسمان: در پایان عمل (به خصوص در روش Epithelium-Off)، یک لنز تماسی نرم به عنوان پانسمان روی چشم قرار داده می‌شود تا به بهبودی لایه اپیتلیوم کمک کرده و ناراحتی بیمار را کاهش دهد. این لنز معمولا چند روز تا یک هفته روی چشم باقی می‌ماند.

مزایای عمل کراس لینکینگ قرنیه

مهمترین مزایای عمل کراس لینکینگ قرنیه عبارتنداز:

• توقف پیشرفت بیماری: اصلی‌ترین و مهمترین مزیت CXL، توانایی آن در متوقف کردن یا به شدت کند کردن پیشرفت قوز قرنیه و اکتازی است.
• جلوگیری از پیوند قرنیه: با تثبیت قرنیه، خطر نیاز به عمل پیوند قرنیه (که یک جراحی بزرگ‌تر و با عوارض احتمالی بیشتر است) به شدت کاهش می‌یابد.
• تقویت ساختار قرنیه: افزایش استحکام بیومکانیکی قرنیه را به همراه دارد.
• بهبود تحمل لنز تماسی: در برخی موارد، با صاف‌تر شدن نسبی قرنیه، ممکن است تحمل لنزهای تماسی سخت بهبود یابد.
• حداقل تهاجم: در مقایسه با پیوند قرنیه، یک روش نسبتاً کم‌تهاجمی محسوب می‌شود.

عوارض و ملاحظات عمل کراس لینکینگ قرنیه

هرچند کراس لینکینگ یک عمل ایمن است، اما مانند هر عمل جراحی، می‌تواند با عوارض جانبی یا خطراتی همراه باشد، هرچند که اکثر آن‌ها موقتی و قابل کنترل هستند:

• درد و ناراحتی: به خصوص در روش Epithelium-Off، درد، سوزش، اشک‌ریزش و حساسیت به نور در چند روز اول شایع است.
• تاری دید موقت: دید ممکن است برای چند هفته تا چند ماه پس از عمل تار باشد و به تدریج بهبود یابد.
• عفونت قرنیه: (نادر، بیشتر در روش Epithelium-Off) به دلیل برداشتن اپیتلیوم.
• کدورت قرنیه موقت: ممکن است یک هاله یا کدورت موقت در قرنیه ایجاد شود که معمولاً با گذشت زمان برطرف می‌شود.
• عدم موفقیت در تثبیت: در تعداد کمی از بیماران، ممکن است بیماری پس از عمل نیز پیشرفت کند و نیاز به تکرار عمل باشد.
• خشکی چشم: ممکن است برای مدتی پس از عمل تشدید شود.

سخن پایانی

عمل کراس لینکینگ قرنیه یک پیشرفت چشمگیر در درمان و کنترل بیماری‌های پیشرونده قرنیه مانند قوز قرنیه است. این روش نه تنها به تقویت قرنیه کمک می‌کند، بلکه با جلوگیری از پیشرفت بیماری، می‌تواند از کاهش شدید بینایی و نیاز به جراحی‌های تهاجمی‌تر مانند پیوند قرنیه پیشگیری کند. اگر شما یا عزیزانتان با تشخیص قوز قرنیه مواجه هستید، مشورت با یک چشم‌پزشک متخصص برای ارزیابی کاندیداتوری و بررسی این روش درمانی بسیار حیاتی است. این اقدام به موقع می‌تواند آینده بینایی شما را به نحو چشمگیری تحت تاثیر قرار دهد. با آرزوی سلامتی شما عزیزان، بدرود.