قطره سیکلوژیل یا قطره سیکلوپنتولات چیست؟
مقدمه
قطره سیکلوپنتولات یا سیکلوژیل یکی از داروهای پرکاربرد در چشم پزشکی است که به منظور اهداف مختلف تشخیصی و درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دارو با نام‌های تجاری مختلفی در بازار دارویی موجود است، اما نام سیکلوژیل در بین عموم مردم شناخته شده‌تر است. در این مقاله به بررسی صفر تا صد پرسش رایج “قطره سیکلوژیل یا قطره سیکلوپنتولات چیست؟” خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
سیکلوپنتولات چیست؟
قطره سیکلوپنتولات (Cyclopentolate) یا سیکلوژیل (Cyclogyl)در دسته‌بندی داروهای ضد موسکارینی و سیکلوپلژیک قرار می‌گیرد. این دارو با مسدود کردن گیرنده‌های موسکارینی در عضلات چشم، باعث شل شدن عضلات مژگانی و گشاد شدن مردمک چشم (میدریاتیک) می‌شود. شل شدن عضلات مژگانی به پزشک اجازه می‌دهد تا به طور دقیق‌تری عیوب انکساری چشم را اندازه‌گیری کند و گشاد شدن مردمک نیز دید بهتری از شبکیه و عصب بینایی را برای معاینه فراهم می‌آورد.
کاربرد قطره سیکلوپنتولات چیست؟
قطره سیکلوژیل در چشم پزشکی کاربردهای متعددی دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- تعیین دقیق نمره چشم (عیب انکساری): یکی از اصلی‌ترین کاربردهای این قطره، استفاده در فرایند تعیین دقیق نمره چشم، به خصوص در کودکان و افرادی است که به سختی در معاینه همکاری می‌کنند. این دارو با فلج موقت عضلات تطابق چشم، از تلاش ناخودآگاه چشم برای تطابق و تغییر نمره جلوگیری نموده و به اپتومتریست یا چشم پزشک امکان می‌دهد تا نمره واقعی چشم را به دست آورد. این امر به ویژه در تجویز عینک برای کودکان مبتلا به تنبلی چشم (آمبلیوپی) بسیار حیاتی است.
- معاینه شبکیه و عصب بینایی: گشاد شدن مردمک چشم با استفاده از این قطره، دید وسیع‌تری از شبکیه و عصب بینایی را برای پزشک فراهم می‌کند. این امر به پزشک اجازه می‌دهد تا بیماری‌های شبکیه مانند دژنراسیون ماکولا، جداشدگی شبکیه، رتینوپاتی دیابتی و بیماری‌های عصب بینایی مانند گلوکوم (آب سیاه) را به دقت بررسی کند.
- درمان یووئیت (التهاب لایه میانی چشم): این قطره به دلیل خاصیت شل کنندگی عضلات و کاهش اسپاسم عضلانی، در درمان یووئیت نیز کاربرد دارد. به این صورت که با شل کردن عضلات عنبیه و مژگانی، درد و ناراحتی ناشی از یووئیت را کاهش داده و از ایجاد چسبندگی‌های عنبیه به عدسی جلوگیری می‌کند.
- بعد از عمل جراحی چشم: گاهی اوقات قطره سیکلوپنتولات بعد از عمل جراحی چشم، مانند جراحی آب مروارید یا لیزیک، برای کاهش التهاب و جلوگیری از چسبندگی‌های داخل چشمی تجویز می‌شود.
نحوه استفاده از قطره سیکلوژیل
مصرف قطره سیکلوپنتولات باید حتماً تحت نظر پزشک متخصص چشم انجام شود. پزشک با توجه به نوع معاینه یا درمان، دوز و تعداد دفعات مصرف دارو را تعیین خواهد کرد. به طور کلی، نحوه استفاده از این قطره به شرح زیر است:
- شستن دست‌ها: قبل از استفاده از قطره، دست‌های خود را به خوبی با آب و صابون بشویید.
- تکان دادن بطری: بطری قطره را به آرامی تکان دهید.
- آماده سازی: سر خود را به عقب خم کنید و پلک پایین چشم را به آرامی پایین بکشید تا یک حفره کوچک ایجاد شود.
- چکاندن قطره: نوک بطری را نزدیک چشم خود نگه دارید، اما از تماس آن با چشم یا مژه‌ها خودداری کنید. به آرامی بطری را فشار دهید تا یک قطره از دارو وارد حفره پلک پایین شود.
- بستن چشم و فشار دادن گوشه داخلی چشم: بعد از چکاندن قطره، به آرامی چشم خود را ببندید و با انگشت خود گوشه داخلی چشم را به مدت 1 تا 2 دقیقه فشار دهید. این کار از ورود دارو به مجرای اشکی و جذب سیستمیک آن جلوگیری می‌کند و اثربخشی دارو را در چشم افزایش می‌دهد.
- تکرار برای چشم دیگر (در صورت نیاز): اگر پزشک تجویز کرده باشد، مراحل 3 تا 5 را برای چشم دیگر نیز تکرار کنید.
- تمیز کردن قطره اضافی: در صورت وجود قطره اضافی در اطراف چشم، با یک دستمال تمیز به آرامی آن را پاک کنید.
نکات مهم در استفاده از قطره سیکلوپنتولات چیست؟
- از تماس نوک قطره چکان با چشم یا سطوح دیگر برای جلوگیری از آلودگی دارو خودداری کنید.
- در صورت استفاده از لنز تماسی، قبل از استفاده از قطره، لنزهای خود را خارج نموده و حداقل 15 دقیقه پس از چکاندن قطره، مجدداً از آن‌ها استفاده کنید.
- در صورت فراموش کردن یک نوبت مصرف دارو، به محض یادآوری آن را مصرف کنید، اما اگر نزدیک به نوبت بعدی مصرف دارو است، از مصرف نوبت فراموش شده صرف نظر کنید و دوز بعدی را طبق برنامه مصرف نمایید. از دو برابر کردن دوز دارو برای جبران نوبت فراموش شده خودداری کنید.
عوارض جانبی قطره سیکلوپنتولات چیست؟
قطره سیکلوژیل نیز مانند هر داروی دیگری ممکن است عوارض جانبی به همراه داشته باشد؛ اگرچه این عوارض معمولاً خفیف و موقتی هستند. عوارض جانبی شایع قطره سیکلوپنتولات عبارتند از:
- تاری دید: تاری دید یکی از شایع‌ترین عوارض قطره سیکلوپنتولات است که به دلیل گشاد شدن مردمک و فلج عضلات تطابق چشم رخ می‌دهد. این تاری دید معمولاً موقتی است و پس از گذشت چند ساعت از بین می‌رود. توصیه می‌شود پس از استفاده از این قطره، از رانندگی و انجام کارهایی که نیاز به دید دقیق دارند، خودداری کنید.
- حساسیت به نور (فوتوفوبیا): گشاد شدن مردمک چشم باعث افزایش حساسیت چشم به نور می‌شود. استفاده از عینک آفتابی مناسب در طول روز می‌تواند به کاهش این حساسیت کمک کند.
- خشکی دهان: قطره سیکلوپنتولات می‌تواند باعث خشکی دهان شود. نوشیدن مایعات به میزان کافی می‌تواند به رفع این مشکل کمک کند.
- گرگرفتگی و افزایش ضربان قلب: در موارد نادر، این قطره می‌تواند باعث گرگرفتگی و افزایش ضربان قلب شود.
- واکنش‌های آلرژیک: واکنش‌های آلرژیک به این قطره نادر است، اما در صورت بروز علائمی مانند خارش، قرمزی، تورم پلک‌ها یا بثورات پوستی، مصرف دارو را قطع کرده و به پزشک مراجعه کنید.
عوارض جانبی جدی و نادر قطره سیکلوپنتولات یا سیکلوژیل:
- گلوکوم زاویه بسته: در افراد مستعد، این قطره می‌تواند باعث حمله گلوکوم زاویه بسته شود که یک وضعیت اورژانسی پزشکی است. علائم گلوکوم زاویه بسته شامل درد شدید چشم، تاری دید ناگهانی، قرمزی چشم، تهوع و استفراغ است. در صورت بروز این علائم، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
- توهم و گیجی (به ویژه در کودکان و سالمندان): در موارد نادر، به ویژه در کودکان و سالمندان، قطره سیکلوژیل می‌تواند باعث توهم، گیجی، بی‌قراری و تغییرات رفتاری شود. در صورت مشاهده این علائم در کودک یا فرد سالمند، فوراً به پزشک اطلاع دهید.
موارد منع مصرف و احتیاط در مصرف قطره سیکلوپنتولات چیست؟
مصرف قطره سیکلوژیل در برخی موارد منع مصرف دارد و در برخی موارد نیز باید با احتیاط مصرف شود. موارد منع مصرف این دارو عبارتند از:
- گلوکوم زاویه بسته شناخته شده: مصرف این قطره در افراد مبتلا به گلوکوم زاویه بسته شناخته شده، اکیداً ممنوع است زیرا می‌تواند باعث تشدید بیماری و حمله گلوکوم شود.
- حساسیت به سیکلوپنتولات یا سایر داروهای مشابه: در صورت داشتن سابقه حساسیت به سیکلوپنتولات یا داروهای مشابه مانند آتروپین، از مصرف این دارو خودداری کنید.
موارد احتیاط در مصرف قطره سیکلوپنتولات چیست؟
- گلوکوم با زاویه باز: مصرف این قطره در افراد مبتلا به گلوکوم با زاویه باز باید با احتیاط و تحت نظر پزشک انجام شود.
- بزرگسالان بالای 65 سال: افراد بالای 65 سال بیشتر در معرض عوارض جانبی این قطره قرار دارند و مصرف این دارو در این افراد باید با احتیاط و با دوز کمتر انجام شود.
- کودکان: کودکان به ویژه نوزادان و شیرخواران نیز بیشتر در معرض عوارض جانبی سیستمیک این قطره قرار دارند و مصرف این دارو در کودکان باید با احتیاط و با دوز مناسب سن و وزن کودک انجام شود.
- بیماری‌های قلبی-عروقی: در افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی، مصرف این قطره باید با احتیاط انجام شود، زیرا ممکن است باعث افزایش ضربان قلب شود.
- بزرگی پروستات: در مردان مبتلا به بزرگی پروستات، مصرف قطره سیکلوپنتولات یا سیکلوژیل ممکن است باعث احتباس ادرار شود.
- سندرم داون: کودکان مبتلا به سندرم داون بیشتر در معرض عوارض جانبی این قطره قرار دارند.
تداخلات دارویی قطره سیکلوپنتولات چیست؟
قطره سیکلوژیل ممکن است با برخی داروهای دیگر تداخل داشته باشد. قبل از مصرف این دارو، پزشک خود را از تمام داروهایی که مصرف می‌کنید، از جمله داروهای نسخه‌ای، داروهای بدون نسخه، مکمل‌های گیاهی و ویتامین‌ها، مطلع سازید. تداخلات دارویی مهم قطره سیکلوپنتولات عبارتند از:
- سایر داروهای ضد موسکارینی: مصرف همزمان این قطره با سایر داروهای ضد موسکارینی مانند آتروپین، هیوسین، و تروپیکامید می‌تواند عوارض جانبی ضد موسکارینی را تشدید کند.
- داروهای مهارکننده MAO: مصرف همزمان این قطره با داروهای مهارکننده MAO (مانند فنلزین، ترانیل سیپرومین) می‌تواند خطر عوارض جانبی جدی را افزایش دهد.
قطره سیکلوپنتولات برای کودکان
قطره سیکلوژیل به طور گسترده در چشم پزشکی کودکان برای تعیین نمره چشم و معاینه شبکیه استفاده می‌شود. با این حال، مصرف این دارو در کودکان به ویژه نوزادان و شیرخواران باید با احتیاط و تحت نظر پزشک متخصص چشم انجام شود. دوز مصرف دارو در کودکان باید بر اساس سن و وزن کودک توسط پزشک تعیین شود. همچنین والدین باید از نزدیک کودک را پس از مصرف قطره زیر نظر داشته باشند و در صورت مشاهده هرگونه علائم غیرطبیعی مانند تب، گرگرفتگی، بی‌قراری، تغییرات رفتاری یا توهم، فوراً به پزشک اطلاع دهند.
مزایای استفاده از قطره سیکلوپنتولات چیست؟
قطره سیکلوپنتولات یا سیکلوژیل به عنوان یک داروی سیکلوپلژیک و میدریاتیک، مزایای متعددی در چشم پزشکی دارد:
- اثربخشی بالا در سیکلوپلژی: این قطره به طور موثری عضلات تطابق چشم را فلج می‌کند و امکان اندازه‌گیری دقیق عیوب انکساری چشم را فراهم می‌سازد.
- مدت زمان اثر مناسب: اثرات سیکلوپلژیک و میدریاتیک قطره سیکلوپنتولات یا سیکلوژیل معمولاً بین 6 تا 24 ساعت باقی می‌ماند که برای انجام معاینات چشم پزشکی کافی است و در عین حال خیلی طولانی مدت نیست که باعث ناراحتی طولانی مدت برای بیمار شود.
- سهولت استفاده: این دارو به صورت قطره چشمی در دسترس است و استفاده از آن آسان است.
- هزینه مناسب: در مقایسه با برخی داروهای سیکلوپلژیک دیگر، این قطره از نظر هزینه، مقرون به صرفه‌تر است.
نتیجه‌گیری
قطره سیکلوپنتولات یا سیکلوژیل یک داروی مهم و پرکاربرد در چشم پزشکی است که برای تعیین دقیق نمره چشم، معاینه شبکیه، درمان یووئیت و بعد از انواع عمل جراحی چشم مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دارو با وجود مزایای فراوان، ممکن است عوارض جانبی نیز به همراه داشته باشد و مصرف آن باید تحت نظر پزشک متخصص چشم انجام شود. با آرزوی سلامتی شما عزیزان، بدرود.
