فمتولیزیک یا PRK: مقایسه جامع دو روش محبوب اصلاح دید با لیزر

مقدمه

رویای دید واضح بدون وابستگی به عینک یا لنزهای تماسی، بسیاری از افراد را به سمت جراحی‌های اصلاح دید با لیزر سوق می‌دهد. در میان روش‌های مختلف موجود، دو نام برجسته که اغلب مورد بحث و مقایسه قرار می‌گیرند، فمتولیزیک (Femto-LASIK) و پی‌آر‌کی (PRK) هستند. هر دوی این تکنیک‌ها با هدف اصلاح عیوب انکساری مانند نزدیک‌بینی، دوربینی و آستیگماتیسم طراحی شده‌اند، اما در نحوه اجرا، دوره بهبودی و برخی ملاحظات دیگر تفاوت‌های کلیدی دارند. اگر در دوراهی انتخاب بین فمتولیزیک یا PRK قرار دارید، این مقاله به شما کمک می‌کند تا با درک عمیق‌تری از هر روش، مزایا، معایب و تفاوت‌های آن‌ها، آگاهانه‌تر تصمیم بگیرید. با ما همراه باشید.

هدف مشترک: اصلاح دید با لیزر چگونه عمل می‌کند؟

اساس کار اکثر جراحی‌های لیزری اصلاح دید، تغییر شکل دقیق قرنیه (لایه شفاف جلوی چشم) با استفاده از لیزر اگزایمر است. قرنیه مانند لنز اصلی چشم عمل می‌کند و نور ورودی را روی شبکیه متمرکز می‌کند. با تغییر انحنای قرنیه، قدرت انکساری آن اصلاح شده و نقاط کانونی نور دقیقاً روی شبکیه تنظیم می‌شوند، که نتیجه آن دیدی واضح و شفاف بدون نیاز به عینک یا لنز است. تفاوت اصلی بین روش‌هایی مانند فمتولیزیک و PRK در نحوه دسترسی لیزر اگزایمر به لایه‌های عمقی‌تر قرنیه برای انجام این تغییر شکل است.

پی‌آر‌کی (PRK – Photorefractive Keratectomy): پیشگام اصلاح سطحی

PRK یکی از اولین روش‌های جراحی لیزری بود که به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفت و همچنان یک گزینه بسیار مؤثر و ایمن است.

روند عمل: در PRK، جراح ابتدا لایه بسیار نازک سطحی قرنیه به نام اپیتلیوم (epithelium) را به آرامی برمی‌دارد. این کار ممکن است با استفاده از محلول الکلی رقیق، یک برس مخصوص یا حتی با خود لیزر انجام شود. پس از کنار رفتن اپیتلیوم، لیزر اگزایمر با دقت برنامه‌ریزی شده، لایه زیرین (استروما) را مطابق با عیب انکساری بیمار تراش می‌دهد. در پایان عمل، یک لنز تماسی پانسمانی روی چشم قرار داده می‌شود تا به عنوان محافظ عمل کرده و به ترمیم راحت‌تر اپیتلیوم کمک کند. این لایه سطحی طی چند روز اول پس از عمل به طور طبیعی بازسازی می‌شود.

ویژگی کلیدی: عدم ایجاد برش لایه‌ای (فلپ) در ضخامت قرنیه.

فمتولیزیک (Femto-LASIK): دقت لیزری در ایجاد فلپ

فمتولیزیک نسخه پیشرفته‌تر و مدرن‌تر عمل لیزیک چشم سنتی است که در آن به جای استفاده از تیغ میکروکراتوم، از لیزر فمتوسکند برای ایجاد فلپ استفاده می‌شود.

روند عمل: در این روش، ابتدا لیزر بسیار سریع و دقیق فمتوسکند (Femtosecond Laser) یک برش دایره‌ای نازک (فلپ) در لایه‌های بالایی قرنیه ایجاد می‌کند. این فلپ مانند یک درپوش لولایی کنار زده می‌شود. سپس، لیزر اگزایمر به بافت زیرین (استروما) تابانده شده و آن را برای اصلاح دید شکل می‌دهد. پس از اتمام کار لیزر اگزایمر، فلپ به دقت به جای اولیه خود بازگردانده می‌شود و به دلیل خاصیت چسبندگی طبیعی بافت قرنیه، بدون نیاز به بخیه در محل خود قرار می‌گیرد و به سرعت جوش می‌خورد.

ویژگی کلیدی: ایجاد فلپ دقیق قرنیه با استفاده از لیزر فمتوسکند.

مقایسه رو در رو: فمتولیزیک در مقابل PRK

حال که با اساس هر دو روش آشنا شدیم، بیایید تفاوت‌های کلیدی آن‌ها را در جنبه‌های مختلف بررسی کنیم تا به پاسخ سوال رایج “فمتولیزیک یا PRK، کدام بهتر است؟” نزدیک‌تر شویم:

1. سرعت بهبودی دید:

• فمتولیزیک: بهبودی دید بسیار سریع است. اکثر بیماران طی ۲۴ تا ۴۸ ساعت اول دید خوبی به دست می‌آورند و می‌توانند به سرعت به فعالیت‌های روزمره بازگردند.
• PRK: بهبودی دید کندتر است. به دلیل نیاز به ترمیم لایه اپیتلیوم، دید در چند روز اول معمولاً تار است و به تدریج طی چند هفته تا چند ماه به وضوح نهایی می‌رسد.

2. ناراحتی و درد پس از عمل:

• فمتولیزیک: معمولاً با حداقل ناراحتی همراه است. احساس سوزش، اشک‌ریزش یا جسم خارجی ممکن است در ساعات اولیه وجود داشته باشد که به سرعت برطرف می‌شود.
• PRK: دوره نقاهت اولیه (۳ تا ۵ روز اول) می‌تواند با ناراحتی و درد بیشتری همراه باشد (تا زمان ترمیم اپیتلیوم)، که با داروهای مسکن تجویز شده و لنز پانسمانی کنترل می‌شود.

3. خشکی چشم:

هر دو روش می‌توانند باعث تشدید یا بروز موقت خشکی چشم شوند. در فمتولیزیک، به دلیل برش اعصاب سطحی حین ایجاد فلپ، ممکن است خشکی چشم در ماه‌های اولیه شایع‌تر یا شدیدتر باشد. اما در PRK نیز به دلیل تغییر سطح قرنیه، خشکی چشم رخ می‌دهد. انتخاب روش در افراد با خشکی چشم زمینه‌ای نیاز به ارزیابی دقیق دارد، گرچه برخی جراحان PRK را در این موارد ترجیح می‌دهند.

4. ضخامت قرنیه:

• فمتولیزیک: نیاز به ضخامت کافی قرنیه برای ایجاد فلپ ایمن و انجام تراش لیزری دارد.
• PRK: چون فلپی ایجاد نمی‌شود، بافت بیشتری از قرنیه حفظ می‌شود. این امر عمل جراحی پی آر کی را به گزینه‌ای مناسب برای افرادی تبدیل می‌کند که قرنیه نازک‌تری دارند و کاندید مناسبی برای فمتولیزیک نیستند.

5. عوارض مرتبط با فلپ:

• فمتولیزیک: اگرچه استفاده از لیزر فمتوسکند ریسک عوارض فلپ را نسبت به میکروکراتوم‌های قدیمی بسیار کاهش داده، اما همچنان ریسک‌های تئوریک (هرچند نادر) مانند جابجایی فلپ (به‌ویژه با ضربه)، التهاب زیر فلپ (DLK) یا رشد سلول‌های اپیتلیوم به زیر فلپ وجود دارد.
• PRK: چون فلپی وجود ندارد، هیچ‌کدام از عوارض مرتبط با فلپ نیز وجود نخواهد داشت.

6. ریسک کدورت قرنیه (Haze):

• PRK: ریسک کمی بالاتر برای ایجاد کدورت موقت در قرنیه (Haze) حین فرایند ترمیم وجود دارد، به‌خصوص در اصلاح شماره‌های بالا. این ریسک با استفاده صحیح از قطره‌های استروئیدی پس از عمل به حداقل می‌رسد.
• فمتولیزیک: ریسک ایجاد Haze بسیار پایین است.

7. سبک زندگی و فعالیت‌های فیزیکی:

PRK: به دلیل عدم وجود فلپ، اغلب برای افرادی که در ورزش‌های تماسی یا مشاغل با ریسک بالای ضربه به سر و صورت (مانند نیروهای نظامی، پلیس، ورزشکاران رزمی) فعالیت دارند، گزینه ایمن‌تری محسوب می‌شود، زیرا نگرانی از جابجایی فلپ وجود ندارد.

8. نتایج نهایی بینایی:

در بیمارانی که کاندید مناسبی برای هر دو روش هستند، نتایج نهایی بینایی در بلندمدت برای فمتولیزیک یا PRK بسیار عالی و قابل مقایسه است.

9. هزینه:

• فمتولیزیک: به دلیل استفاده از دو تکنولوژی لیزری پیشرفته (فمتوسکند و اگزایمر)، معمولاً هزینه بیشتری نسبت به PRK دارد.
• PRK: هزینه کمتری دارد.

چه کسانی کاندیدای بهتری برای فمتولیزیک هستند؟

• افرادی که ضخامت قرنیه کافی دارند.
• تمایل به بهبودی سریع‌تر دید و بازگشت سریع به فعالیت‌های روزمره دارند.
• در معرض ریسک پایین ضربه به چشم هستند.
• نگرانی کمتری در مورد خشکی چشم پس از عمل دارند (یا خشکی چشم خفیف و قابل مدیریت دارند).

چه کسانی کاندیدای بهتری برای PRK هستند؟

• افرادی که قرنیه نازک‌تری دارند.
• دچار خشکی چشم متوسط تا شدید هستند (تصمیم‌گیری با جراح).
• در ورزش‌ها یا مشاغل پرخطر از نظر ضربه به چشم فعالیت دارند.
• حاضر به پذیرش دوره بهبودی طولانی‌تر و ناراحتی اولیه بیشتر هستند.
• به دنبال گزینه کم‌هزینه‌تر هستند.

موارد منع عمومی برای هر دو عمل:

برخی شرایط مانع انجام هر دو عمل فمتولیزیک یا PRK می‌شوند، از جمله: سن زیر ۱۸ سال، تغییرات مکرر شماره چشم (عدم ثبات)، بارداری یا شیردهی، بیماری‌های چشمی فعال مانند قوز قرنیه (کراتوکونوس)، آب مروارید، گلوکوم پیشرفته، عفونت‌های چشمی، تبخال چشمی فعال، بیماری‌های سیستمیک کنترل‌نشده (مانند دیابت شدید یا بیماری‌های خودایمنی که ترمیم را مختل می‌کنند) و انتظارات غیرواقع‌بینانه از نتیجه عمل.

تصمیم نهایی: مشاوره تخصصی، کلید انتخاب درست

انتخاب بین فمتولیزیک یا PRK یک تصمیم پزشکی است که باید بر اساس شرایط منحصر به فرد هر بیمار گرفته شود. هیچ‌کدام از این روش‌ها به طور مطلق بر دیگری برتری ندارد؛ بلکه هر کدام برای گروه خاصی از بیماران مناسب‌تر هستند.

بهترین و مطمئن‌ترین راه برای انتخاب روش مناسب، انجام معاینات کامل و دقیق چشم‌پزشکی و مشاوره با یک جراح باتجربه و ماهر مانند دکتر علی نیلی است. ایشان با بررسی پارامترهایی چون ضخامت و توپوگرافی قرنیه، میزان عیب انکساری، وضعیت لایه اشکی، سن، شغل، سبک زندگی و انتظارات شما، بهترین و ایمن‌ترین گزینه را برای دستیابی به دید مطلوب به شما پیشنهاد خواهند داد.

نتیجه‌گیری

فمتولیزیک و PRK هر دو از روش‌های بسیار موفق و ایمن برای اصلاح عیوب انکساری و رهایی از عینک و لنز هستند. عمل جراحی فمتولیزیک با ارائه بهبودی سریع‌تر و راحتی بیشتر پس از عمل شناخته می‌شود، در حالی که PRK با عدم نیاز به فلپ، گزینه‌ای عالی برای افراد با قرنیه نازک‌تر یا سبک زندگی پرتحرک است. درک تفاوت‌ها، مزایا و محدودیت‌های هر روش به شما کمک می‌کند تا با دید بازتر و با راهنمایی چشم‌پزشک خود، بهترین مسیر را برای رسیدن به دیدی شفاف انتخاب کنید.

با آرزوی سلامتی شما عزیزان، بدرود.