مالش چشم: چرا نباید چشمان خود را بمالیم؟ خطرات و راهکارهای ترک این عادت

آیا تا به حال به صورت ناخودآگاه یا از روی عادت، چشمان خود را مالیده‌اید؟ مالش چشم، حرکتی رایج است که بسیاری از ما برای تسکین خارش، خستگی یا ناراحتی انجام می‌دهیم. اما آنچه به ظاهر یک عمل بی‌ضرر می‌آید، می‌تواند خطرات جدی برای سلامت چشمان ما به همراه داشته باشد و حتی منجر به آسیب‌های جبران‌ناپذیری شود. شناخت عواقب مالش چشم و یادگیری روش‌های جایگزین برای تسکین ناراحتی، برای حفظ بینایی شما حیاتی است.

چرا چشمان خود را می‌مالیم؟

دلایل مختلفی برای مالش چشم وجود دارد، از جمله:

• خستگی چشم: به خصوص پس از کار طولانی با کامپیوتر یا مطالعه.
• خارش: ناشی از آلرژی (گرده گل، گرد و غبار)، خشکی چشم، یا ورود جسم خارجی.
• احساس جسم خارجی: ذرات کوچک گرد و غبار یا مژه که وارد چشم شده‌اند.
• خشکی چشم: که باعث سوزش و تحریک می‌شود.
• عادت: برخی افراد به سادگی به مالش چشم عادت کرده‌اند، حتی بدون وجود دلیل خاصی.
• عفونت یا التهاب: مانند بلفاریت یا کونژانکتیویت.

خطرات و عوارض مالش چشم: چرا باید آن را ترک کنیم؟

با وجود احساس موقتی آرامشی که مالش چشم ایجاد می‌کند، این عادت می‌تواند به مرور زمان به آسیب‌های جدی و حتی دائمی منجر شود. برخی از مهمترین خطرات عبارتند از:

• ۱. آسیب به قرنیه

  • خراشیدگی قرنیه: مالش شدید یا ورود ذرات ریز به زیر پلک هنگام مالش، می‌تواند باعث خراشیدگی سطح حساس قرنیه شود. این خراش‌ها می‌توانند دردناک باشند و راه را برای ورود عفونت‌ها باز کنند.
  • تغییر شکل و نازک شدن قرنیه (کراتوکونوس): یکی از جدی‌ترین عوارض مالش مزمن و شدید چشم، ایجاد یا بدتر شدن قوز قرنیه (کراتوکونوس) است. قوز قرنیه یک بیماری پیشرونده است که در آن قرنیه به تدریج نازک شده و به شکل مخروطی درمی‌آید. این تغییر شکل باعث آستیگماتیسم نامنظم، تاری دید شدید و در نهایت نیاز به پیوند قرنیه می‌شود. مالش مداوم چشم، به ویژه در افراد مستعد ژنتیکی، فشار مکانیکی زیادی به قرنیه وارد کرده و می‌تواند روند تخریب کلاژن‌ها و تغییر شکل قرنیه را تسریع کند.
  • باز شدن زخم قرنیه: در صورت وجود زخم‌های قبلی یا پس از جراحی‌های لیزری مانند لیزیک (که فلپ قرنیه ایجاد می‌شود)، مالش چشم می‌تواند باعث باز شدن زخم یا جابجایی فلپ شده و عوارض جدی به همراه داشته باشد.

• ۲. عفونت چشم

  دست‌های ما حامل تعداد زیادی باکتری، ویروس و قارچ هستند. مالش چشم با دست‌های کثیف، به راحتی این میکروارگانیسم‌ها را به داخل چشم منتقل کرده و منجر به عفونت‌های چشمی زیر می گردد:

  • کونژانکتیویت (ورم ملتحمه): التهاب غشای پوشاننده سفیدی چشم و داخل پلک.
  • گل مژه: عفونت غدد چربی پلک.
  • کراتیت (التهاب قرنیه): التهاب جدی قرنیه که می‌تواند بینایی را به خطر بیندازد.

• ۳. آسیب به پلک و اطراف چشم

  • شل شدن پلک و افتادگی: مالش مکرر می‌تواند به بافت‌های ظریف پلک آسیب رسانده و منجر به شل شدن و افتادگی پلک (پتوز) در دراز مدت شود.
  • سیاهی و تیرگی دور چشم: اصطکاک ناشی از مالش می‌تواند باعث آسیب به مویرگ‌های خونی ریز زیر چشم شده و منجر به سیاهی و کبودی یا تشدید حلقه‌های تیره دور چشم شود.
  • چین و چروک: کشیدگی مکرر پوست ظریف اطراف چشم می‌تواند به افزایش چین و چروک در این ناحیه کمک کند.

• ۴. تشدید آلرژی و خشکی چشم

  • انتشار هیستامین: در افراد دارای آلرژی، مالش چشم باعث آزاد شدن بیشتر هیستامین (ماده شیمیایی مسئول علائم آلرژیک) می‌شود که در نتیجه خارش و قرمزی چشم تشدید می‌گردد و یک چرخه معیوب ایجاد می‌کند.
  • بدتر شدن خشکی چشم: مالیدن چشم می‌تواند لایه اشک را بر هم زده و منجر به تبخیر سریع‌تر اشک و در نتیجه تشدید علائم خشکی چشم شود.

• ۵. افزایش فشار داخل چشمی

  در برخی موارد، مالش شدید چشم می‌تواند به طور موقت باعث افزایش فشار داخل چشمی شود که در افراد مستعد گلوکوم (آب سیاه) می‌تواند خطرناک باشد.

چگونه عادت مالش چشم را ترک کنیم؟

ترک عادت مالیدن چشم نیاز به آگاهی و جایگزینی رفتارهای دیگر دارد. در اینجا چند راهکار ارائه می‌شود:

• شناسایی و درمان علت زمینه‌ای:
  • آلرژی: اگر خارش ناشی از آلرژی است، با مراجعه به پزشک و مصرف داروهای ضد حساسیت (مانند آنتی‌هیستامین‌های خوراکی یا قطره‌های چشمی ضد آلرژی) آن را کنترل کنید.
  • خشکی چشم: از قطره‌های اشک مصنوعی بدون مواد نگهدارنده به طور منظم استفاده کنید. محیط را مرطوب نگه دارید و به مصرف آب کافی توجه کنید.
  • خستگی چشم: به چشم‌هایتان استراحت دهید (قانون ۲۰-۲۰-۲۰: هر ۲۰ دقیقه، به مدت ۲۰ ثانیه به شیء در فاصله ۲۰ فوتی نگاه کنید). از نور کافی استفاده نموده و زمان استفاده از صفحه نمایش‌ها را مدیریت کنید.
• استفاده از کمپرس سرد: اگر خارش یا پف چشم دارید، یک پارچه تمیز مرطوب با آب سرد یا کمپرس سرد روی چشم‌های بسته خود قرار دهید. این کار می‌تواند به تسکین علائم بدون مالش کمک کند.
• بهداشت چشم:
  • دست‌های خود را قبل از تماس با چشم‌ها، کاملاً با آب و صابون بشویید.
  • در صورت نیاز، پلک‌ها را به آرامی با شامپو بچه رقیق شده یا محلول‌های مخصوص شستشوی پلک تمیز کنید.
  • اگر از لنز تماسی استفاده می‌کنید، بهداشت لنز را به دقت رعایت نمایید.
• خودآگاهی و جایگزینی عادت:
  • هنگامی که احساس می‌کنید می‌خواهید چشمانتان را بمالید، آگاه شوید و به جای آن، دستانتان را دور از صورت نگه دارید.
  • به جای مالش، چشم‌هایتان را محکم ببندید و باز کنید، یا چند بار پلک بزنید.
  • یک قطره اشک مصنوعی در چشم بریزید.
  • در صورت لزوم، از یک دستمال کاغذی تمیز برای پاک کردن اشک یا ترشحات ملایم استفاده کنید.
• مراجعه به چشم‌پزشک: اگر خارش، درد، قرمزی یا تاری دید مداوم دارید که با راهکارهای خانگی بهبود نمی‌یابد، حتماً به چشم‌پزشک مراجعه کنید. پزشک می‌تواند علت اصلی را تشخیص داده و درمان مناسب را تجویز کند.

پرسش‌های متداول درباره مالش چشم

• آیا مالش چشم همیشه بد است؟مالش ملایم و تصادفی چشم معمولاً ضرری ندارد، اما مالش شدید، مکرر یا عادت‌گونه می‌تواند به مرور زمان آسیب‌رسان باشد و باید از آن اجتناب کرد.
• آیا مالش چشم باعث قوز قرنیه می‌شود؟مالش مزمن و شدید چشم یک عامل خطر شناخته شده برای پیشرفت یا تشدید قوز قرنیه است، به خصوص در افرادی که استعداد ژنتیکی دارند.
• چگونه می‌توانم خارش چشم ناشی از آلرژی را بدون مالش تسکین دهم؟بهترین راه استفاده از قطره‌های چشمی ضد حساسیت (آنتی‌هیستامین) است که توسط پزشک تجویز می‌شود. همچنین کمپرس سرد و شستشوی چشم با آب تمیز می‌تواند کمک‌کننده باشد.
• اگر چیزی در چشمم رفت و خارش گرفتم چه کار کنم؟به جای مالش، سعی کنید چندین بار پلک بزنید تا جسم خارجی با اشک شسته شود. اگر نشد، چشم را به آرامی با آب تمیز یا سالین (قطره نمکی چشم) شستشو دهید. چنانچه جسم خارج نشد یا درد و قرمزی ادامه داشت، به پزشک مراجعه کنید.
• مالش‌چشم چه تاثیری بر آرایش دور چشم دارد؟مالیدن چشم می‌تواند باعث پخش شدن آرایش، ریزش مژه و حتی ورود ذرات آرایش به داخل چشم و ایجاد تحریک یا عفونت شود. همچنین به مرور زمان به پوست ظریف دور چشم آسیب می‌زند.

سخن پایانی

مالش چشم، عادتی به ظاهر بی‌ضرر است که می‌تواند خطرات جدی برای سلامت قرنیه، پلک‌ها و بینایی شما به همراه داشته باشد. از خراشیدگی و عفونت گرفته تا تشدید قوز قرنیه و ایجاد چین و چروک، عواقب این عادت ناپسند قابل توجه هستند. با آگاهی از این خطرات و با شناسایی علت اصلی تحریک چشم، می‌توانید با راهکارهای مناسب، این عادت را ترک نموده و سلامت طولانی‌مدت چشمان ارزشمند خود را تضمین کنید. به یاد داشته باشید که چشمان شما شایسته مراقبت کامل هستند. با آرزوی سلامتی شما عزیزان، بدرود.