لنز تماسی چیست؟ انواع لنزهای تماسی و مدت زمان استفاده از آن ها

آیا به دنبال جایگزینی برای عینک هستید تا دیدی وسیع‌تر و آزادی عمل بیشتری داشته باشید؟ لنز تماسی می‌تواند پاسخ شما باشد! لنز تماسی یک عدسی پلاستیکی کوچک، نازک و منحنی‌شکل است که مستقیماً روی سطح چشم (قرنیه) قرار می‌گیرد تا عیوب انکساری را اصلاح کند. این لنزها نه تنها به شما دیدی واضح می‌دهند، بلکه در فعالیت‌های روزمره، ورزشی و زیبایی نیز انعطاف‌پذیری بیشتری را فراهم می‌آورند. در این مقاله به طور جامع بررسی می‌کنیم که لنز تماسی چیست، انواع لنزهای تماسی کدام‌اند و هر کدام را برای چه مدت می‌توان استفاده کرد.

لنز تماسی چیست؟

لنز تماسی یک وسیله پزشکی است که برای اصلاح موقت بینایی، اهداف زیبایی یا درمانی استفاده می‌شود (روش حذف دائمی عینک جراحی هایی مانند لیزیک یا کاشت لنز داخل چشمی ICL است). این لنزها با قرار گرفتن روی قرنیه چشم، نور را به گونه‌ای متمرکز می‌کنند که تصویر به وضوح روی شبکیه تشکیل شود. لنزهای تماسی برای اصلاح نزدیک‌بینی، دوربینی، آستیگماتیسم و حتی پیرچشمی کاربرد دارند. تاریخچه لنزهای تماسی به قرن نوزدهم باز می‌گردد، اما لنزهای مدرن و راحت امروزی حاصل دهه‌ها تحقیق و توسعه در زمینه مواد و طراحی هستند.

انواع لنزهای تماسی: بر اساس جنس و کاربرد

انواع لنزهای تماسی را می‌توان بر اساس جنس و میزان نرمی و همچنین بر اساس مدت زمان استفاده و تعویض دسته‌بندی کرد:

الف) انواع لنزهای تماسی بر اساس جنس و نرمی

• لنزهای تماسی نرم (Soft Contact Lenses):این لنز تماسی چیست؟ انواع لنزهای تماسی نرم از پلاستیک‌های منعطف و آبدوست (هیدروژل یا سیلیکون هیدروژل) ساخته شده‌اند که امکان عبور اکسیژن به قرنیه را فراهم می‌کنند. آن‌ها به سرعت با شکل چشم منطبق شده و از همان ابتدا بسیار راحت هستند.

  کاربرد: رایج‌ترین نوع لنز هستند و برای اصلاح نزدیک‌بینی، دوربینی و آستیگماتیسم استفاده می‌شوند. لنزهای رنگی و زیبایی نیز عمدتاً از همین جنس هستند.

  مزایا: راحتی بالا، دوره تطابق کوتاه، تنوع زیاد در طرح و رنگ (برای لنزهای زیبایی).

  معایب: ممکن است پاره شوند، نیاز به مراقبت و تمیز کردن روزانه دارند (به جز یکبار مصرف‌ها)، احتمال خشکی چشم در برخی افراد.

• لنزهای تماسی سخت نفوذپذیر به گاز (Rigid Gas Permeable – RGP یا GP):این لنز تماسی چیست؟ انواع لنزهای تماسی سخت از مواد پلاستیکی سخت‌تر اما نفوذپذیر به اکسیژن ساخته شده‌اند. آن‌ها شکل خود را حفظ می‌کنند و به همین دلیل دید بسیار واضحی را ارائه می‌دهند.

  کاربرد: به خصوص برای اصلاح آستیگماتیسم‌های نامنظم (مانند قوز قرنیه) که با لنزهای نرم به خوبی اصلاح نمی‌شوند، بسیار مؤثرند.

  مزایا: دید بسیار واضح و پایدار، نفوذپذیری عالی به اکسیژن، دوام بالا و عمر طولانی‌تر، کمتر باعث تجمع رسوبات می‌شوند.

  معایب: نیاز به دوره تطابق طولانی‌تر (چند روز تا چند هفته) برای راحتی کامل، ممکن است در ابتدا کمی احساس جسم خارجی ایجاد کنند، در صورت کثیفی می‌توانند باعث ناراحتی شوند.

ب) انواع لنزهای تماسی بر اساس مدت زمان استفاده و تعویض

مدت زمان استفاده و تعویض لنزهای تماسی بسیار مهم است و عدم رعایت آن می‌تواند منجر به عفونت‌ها و مشکلات جدی چشمی شود.

• لنزهای یکبار مصرف روزانه (Daily Disposable):این لنز تماسی چیست؟ هر روز یک جفت لنز تازه استفاده می‌شود و در پایان روز دور انداخته می‌شود.

  مدت زمان استفاده: فقط برای یک روز (پس از یک بار استفاده).

  مزایا: بالاترین سطح بهداشت و راحتی، بدون نیاز به محلول لنز و مراقبت روزانه، کاهش خطر عفونت و خشکی چشم ناشی از رسوبات.

  معایب: معمولاً گران‌تر از سایر انواع در بلند مدت.

• لنزهای تعویض مکرر (Frequent Replacement – دو هفته‌ای / ماهانه):این لنز تماسی چیست؟ چنین لنزهایی برای استفاده روزانه طراحی شده‌اند و در پایان هر روز باید از چشم خارج شده، تمیز و در محلول نگهداری شوند.

  مدت زمان استفاده: دو هفته‌ای: باید هر دو هفته یکبار با لنز جدید تعویض شوند. ماهانه: باید هر یک ماه یکبار با لنز جدید تعویض شوند.

  مزایا: تعادل بین بهداشت و هزینه، راحتی نسبتاً خوب، گزینه‌های متنوع.

  معایب: نیاز به مراقبت و تمیز کردن روزانه با محلول‌های مخصوص.

• لنزهای طولانی مدت / مداوم (Extended Wear / Continuous Wear):این لنز تماسی چیست؟ چنین لنزهایی از مواد بسیار نفوذپذیر به اکسیژن (معمولاً سیلیکون هیدروژل) ساخته شده‌اند که امکان استفاده در طول شب (هنگام خواب) را نیز فراهم می‌کنند.

  مدت زمان استفاده: Extended Wear: تا ۶ شب و ۷ روز می‌توانند به صورت مداوم (شامل خواب) استفاده شوند، سپس باید خارج، تمیز و برای شب بعدی نگهداری شوند. Continuous Wear: تا ۳۰ شب و ۲۹ روز به صورت مداوم قابل استفاده هستند. (البته این مدت زمان باید حتماً توسط چشم‌پزشک تأیید شود و برای همه مناسب نیست.)

  مزایا: راحتی بالا، عدم نیاز به خارج کردن لنز در شب.

  معایب: خطر بالاتر عفونت‌های چشمی جدی نسبت به لنزهای روزانه یا دو هفته‌ای (به دلیل استفاده مداوم و خوابیدن با لنز). استفاده از این لنزها فقط باید با مشورت و تأیید چشم‌پزشک باشد.

لنزهای خاص

علاوه بر دسته‌بندی‌های فوق، انواع دیگری از لنزها نیز وجود دارند که برای نیازهای خاص طراحی شده‌اند. ازجمله:

• لنزهای توریک (Toric Lenses): برای اصلاح آستیگماتیسم طراحی شده‌اند و دارای دو قدرت مختلف در دو محور هستند. این لنزها باید به درستی روی چشم قرار گیرند تا دید واضحی ایجاد کنند.
• لنزهای بای‌فوکال/مولتی‌فوکال (Bifocal/Multifocal Lenses): برای افراد مبتلا به پیرچشمی (معمولاً بالای ۴۰ سال) طراحی شده‌اند که نیاز به اصلاح هم دید دور و هم دید نزدیک دارند.
• لنزهای رنگی و زیبایی (Color & Cosmetic Lenses): این لنزها برای تغییر رنگ چشم یا ایجاد طرح‌های خاص استفاده می‌شوند و می‌توانند با یا بدون نمره باشند.
• لنزهای درمانی (Therapeutic Lenses): برای محافظت از چشم پس از جراحی‌ها یا آسیب‌ها، یا برای تحویل دارو به چشم استفاده می‌شوند.

روش اصولی مراقبت و نگهداری از لنز تماسی چیست؟

مراقبت صحیح از انواع لنزهای تماسی برای حفظ سلامت چشم و جلوگیری از عفونت بسیار حیاتی است. برای این منظور نکات زیر را رعایت نمایید:

• شستشوی دست‌ها: همیشه قبل از دست زدن به لنزها، دست‌های خود را با آب و صابون بشویید و خشک کنید.
• استفاده از محلول مناسب: لنزها را فقط با محلول‌های چندمنظوره مخصوص لنز تماسی (یا محلول پراکسید هیدروژن، طبق دستور پزشک) تمیز، آبکشی و ضدعفونی کنید. هرگز از آب لوله‌کشی، آب مقطر، یا بزاق دهان استفاده نکنید.
• تمیز کردن و آبکشی: پس از هر بار استفاده، لنزها را در کف دست قرار داده، چند قطره محلول اضافه کرده و به آرامی مالش دهید، سپس با محلول کاملاً آبکشی کنید.
• تعویض محلول جا لنزی: هر بار که لنزها را برمی‌دارید، محلول داخل جا لنزی را دور بریزید و با محلول تازه پر کنید.
• تعویض جا لنزی: جا لنزی را هر ۳ ماه یکبار تعویض کنید.
• رعایت مدت زمان استفاده: هرگز لنزها را بیشتر از مدت زمان توصیه شده استفاده نکنید. لنزهای یکبار مصرف را پس از یک بار استفاده دور بیندازید.
• عدم خوابیدن با لنز: مگر اینکه لنز شما از نوع طولانی مدت باشد و پزشک شما آن را تأیید کرده باشد.
• پرهیز از شنا و دوش گرفتن با لنز: آب می‌تواند حاوی میکروارگانیسم‌های مضر باشد.
• عدم به اشتراک گذاشتن لنز: هرگز لنزهای تماسی خود را با دیگران به اشتراک نگذارید.

پرسش‌های متداول درباره انواع لنزهای تماسی

• آیا استفاده از لنز تماسی دردناک است؟خیر، لنزهای تماسی نرم معمولاً از همان ابتدا راحت هستند و لنزهای سخت (RGP) نیز پس از یک دوره تطابق کوتاه، راحت می‌شوند. اگر لنز دردناک است، ممکن است نشانه مشکل (مانند کثیفی، آسیب یا عفونت) باشد و باید فوراً آن را خارج کنید.
• آیا لنز تماسی می‌تواند پشت چشم برود؟خیر، از نظر فیزیکی غیرممکن است که لنز تماسی به پشت چشم شما برود. غشایی به نام ملتحمه، سطح چشم را می‌پوشاند و به داخل پلک امتداد می‌یابد، بنابراین لنز هرگز نمی‌تواند از این سد عبور کند.
• آیا می‌توان با لنزهای تماسی خوابید؟خیر، مگر اینکه لنزهای شما از نوع “طولانی مدت” (Extended Wear / Continuous Wear) باشند و چشم‌پزشک شما صراحتاً اجازه خوابیدن با آن‌ها را داده باشد. خوابیدن با لنزهای معمولی به شدت خطر عفونت‌های چشمی را افزایش می‌دهد.
• چقدر طول می‌کشد تا به لنزهای تماسی عادت کنم؟برای لنزهای نرم، معمولاً فقط چند دقیقه تا چند ساعت طول می‌کشد تا احساس راحتی کنید. اما برای لنزهای سخت (RGP)، این دوره تطابق ممکن است چند روز تا چند هفته باشد.
• آیا لنزهای تماسی باعث خشکی چشم می‌شوند؟در برخی افراد، استفاده از لنز تماسی می‌تواند خشکی چشم را تشدید کند، به خصوص در لنزهای قدیمی‌تر یا در محیط‌های خشک. لنزهای جدیدتر سیلیکون هیدروژل و لنزهای یکبار مصرف روزانه معمولاً بهتر تحمل می‌شوند و کمتر باعث خشکی می‌گردند.

سخن پایانی

لنز تماسی یک راه حل عالی برای بهبود بینایی و افزایش راحتی در زندگی روزمره است. با شناخت انواع لنزهای تماسی و درک مدت زمان استفاده از آن ها، می‌توانید بهترین گزینه را برای چشمان خود انتخاب کنید. همیشه به یاد داشته باشید که لنز تماسی یک وسیله پزشکی است و انتخاب، تجویز و پیگیری آن باید تحت نظر یک چشم‌پزشک متخصص انجام شود. رعایت دقیق دستورالعمل‌های مراقبتی نیز کلید اصلی حفظ سلامت و ایمنی چشمان شما در طول استفاده از لنزهاست. با مراقبت صحیح، می‌توانید از مزایای فراوان لنزهای تماسی لذت ببرید و دنیایی واضح‌تر را تجربه کنید. با آرزوی سلامتی شما عزیزان، بدرود.