مجله سلامت
گل مژه چیست؟ علائم، علل و درمان این برآمدگی دردناک پلک
اگر با یک برآمدگی قرمز، دردناک و حساس روی پلکتان مواجه شدهاید، احتمالا شما دچار گل مژه شدهاید. گل مژه، که در پزشکی به آن هوردئولوم (Hordeolum) نیز میگویند، یک عفونت شایع باکتریایی است که در غدد چربی یا فولیکولهای مژه در لبه پلک ایجاد میشود. این عارضه اغلب شبیه به یک جوش کوچک به نظر میرسد و میتواند ناراحتی زیادی ایجاد کند. شناخت گل مژه چیست و نحوه صحیح برخورد با آن، به بهبود سریعتر و جلوگیری از عوارض کمک میکند.
گل مژه چیست؟
گل مژه یک برآمدگی قرمز و دردناک است که در لبه پلک (بالا یا پایین) ظاهر میشود. این عارضه زمانی رخ میدهد که یکی از غدد چربی کوچک موجود در پلک یا فولیکول موی مژه مسدود و عفونی شود. معمولاً باکتری استافیلوکوک (Staphylococcus) عامل اصلی این عفونت است.
انواع گل مژه
گل مژه میتواند به دو نوع زیر تقسیم شود:
- گل مژه خارجی: این نوع شایعتر است و در ریشه مژه یا در غدد چربی مرتبط با فولیکول مژه (غدد زایس یا مول) ایجاد میشود. معمولاً به صورت یک برآمدگی کوچک روی لبه خارجی پلک ظاهر میشود.
- گل مژه داخلی: این نوع کمتر شایع اما دردناکتر است. در غدد چربی عمیقتر پلک (غدد میبومین) ایجاد میشود و به سمت داخل پلک رشد میکند، که میتواند فشار بیشتری به چشم وارد کند.
تفاوت شالازیون و گل مژه چیست؟
گاهی اوقات گل مژه با شالازیون (Chalazion) اشتباه گرفته میشود، اما این دو تفاوتهای مهمی دارند:
| ویژگی | گل مژه | شالازیون |
|---|---|---|
| علت اصلی | عفونت باکتریایی در غده چربی یا فولیکول مژه | انسداد غیرعفونی غده چربی میبومین |
| درد | معمولاً دردناک و حساس به لمس | اغلب بدون درد یا با درد بسیار خفیف |
| ظاهر | قرمز، متورم، ممکن است نوک چرکی داشته باشد | توده سفت، غیر حساس و غیر دردناک، معمولاً در وسط پلک |
| شروع | معمولاً ناگهانی و حاد | تدریجی، ممکن است پس از گل مژه بهبود نیافته ایجاد شود |
| محل | لبه پلک، نزدیک مژه | معمولاً دورتر از لبه پلک، در وسط پلک |
شالازیون ممکن است در واقع یک گل مژه داخلی باشد که عفونت آن از بین رفته اما توده سفت باقی مانده است.
علائم گل مژه چیست؟
علائم و نشانههای گل مژه معمولاً کاملاً مشخص هستند. این علائم عبارتنداز:
- برآمدگی قرمز و دردناک: شبیه به یک جوش یا کورک روی لبه پلک.
- حساسیت به لمس: لمس کردن منطقه گل مژه میتواند بسیار دردناک باشد.
- تورم پلک: اطراف برآمدگی ممکن است متورم شود.
- قرمزی چشم: سفیدی چشم در ناحیه مجاور گل مژه ممکن است قرمز شود.
- اشکریزش: افزایش اشکریزش از چشم آسیبدیده.
- احساس جسم خارجی: گویی چیزی در چشم شما گیر کرده است.
- حساسیت به نور (فوتوفوبیا): در برخی موارد.
- ترشحات زرد یا چرکی: ممکن است یک نقطه چرکی در مرکز گل مژه ظاهر شود.
علل ایجاد گل مژه چیست؟
گل مژه اغلب به دلیل انسداد و عفونت غدد چربی کوچک در پلک یا فولیکولهای مژه توسط باکتریها، به خصوص استافیلوکوک اورئوس، ایجاد میشود. برخی عوامل میتوانند خطر ابتلا به گل مژه را افزایش دهند:
- بهداشت نامناسب چشم: مالش چشم با دستهای آلوده.
- استفاده از لوازم آرایشی چشم تاریخ گذشته یا آلوده: مانند ریمل یا خط چشم.
- پاک نکردن آرایش چشم قبل از خواب.
- عدم رعایت بهداشت لنز تماسی: عدم شستشوی صحیح دستها قبل از گذاشتن/برداشتن لنز، یا عدم تعویض به موقع محلول لنز.
- بلفاریت (Blepharitis): التهاب مزمن پلکها که باعث تجمع چربی و باکتری در لبه پلک میشود و خطر انسداد غدد را افزایش میدهد.
- روزاسه (Rosacea): یک بیماری پوستی مزمن که میتواند غدد چربی پلک را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
- خشکی چشم: میتواند منجر به التهاب و انسداد غدد شود.
روش درمان گل مژه چیست؟
اکثر گل مژهها بدون نیاز به درمان خاص و طی چند روز تا یک هفته خود به خود بهبود مییابند. با این حال، برخی اقدامات میتوانند روند بهبود را تسریع کرده و علائم را تسکین دهند. ازجمله:
- کمپرس گرم: این اصلیترین و مؤثرترین درمان خانگی است. یک حوله تمیز را با آب گرم (نه داغ) مرطوب کنید، آب اضافی آن را بگیرید و برای ۱۰ تا ۱۵ دقیقه روی چشم بسته خود قرار دهید. این کار را ۳ تا ۵ بار در روز تکرار کنید. گرما به باز شدن غده مسدود شده و تخلیه چرک کمک میکند.
- ماساژ ملایم: پس از استفاده از کمپرس گرم، میتوانید به آرامی و با نوک انگشت تمیز، گل مژه را ماساژ دهید تا به تخلیه آن کمک کنید.
- بهداشت پلک: پلکها را تمیز نگه دارید. میتوانید از شامپو بچه رقیق شده یا محلولهای شستشوی پلک مخصوص برای شستشوی ملایم لبه پلک استفاده کنید.
- پرهیز از آرایش و لنز تماسی: تا زمان بهبودی کامل گل مژه از آرایش چشم و لنزهای تماسی استفاده نکنید.
- خودداری از فشار دادن یا ترکاندن گل مژه: این کار میتواند عفونت را بدتر کرده و به سایر نقاط چشم گسترش دهد.
چه زمانی باید برای گل مژه به پزشک مراجعه کرد؟
اگر گل مژه شما با درمانهای خانگی بهبود نیافت، بدتر شد، بسیار بزرگ یا دردناک شد، یا بر بینایی شما تأثیر گذاشت، حتماً به چشمپزشک مراجعه کنید. پزشک ممکن است اقدامات زیر را توصیه کند:
- آنتیبیوتیک: در صورت عفونت شدید، پزشک ممکن است قطره یا پماد آنتیبیوتیک موضعی یا در موارد نادر، آنتیبیوتیک خوراکی تجویز کند.
- برش و تخلیه: اگر گل مژه تخلیه نشود، پزشک ممکن است با یک برش کوچک و تحت بیحسی موضعی، چرک آن را تخلیه کند. این یک روش سرپایی و معمولاً بدون درد است.
- تزریق استروئید: در برخی موارد، برای کاهش التهاب ممکن است تزریق کورتیکواستروئید انجام شود.
راه پیشگیری از گل مژه چیست؟
رعایت نکات بهداشتی زیر میتواند به میزان زیادی از بروز گل مژه جلوگیری کند:
- شستشوی منظم دستها: قبل از دست زدن به چشمها، دستهای خود را با آب و صابون بشویید.
- بهداشت لنز تماسی: لنزهای تماسی را طبق دستورالعمل پزشک و با محلولهای استریل تمیز و نگهداری کنید. هرگز با لنز به خواب نروید و از آب لولهکشی برای شستشوی آن استفاده نکنید.
- پاک کردن آرایش: همیشه قبل از خواب آرایش چشم خود را به طور کامل پاک کنید.
- تعویض منظم لوازم آرایش: لوازم آرایشی چشم را هر ۳ تا ۶ ماه یکبار تعویض کنید.
- پرهیز از به اشتراک گذاشتن لوازم آرایش: از به اشتراک گذاشتن لوازم آرایش چشم با دیگران خودداری کنید.
- مراقبت از پلکها در صورت بلفاریت: اگر بلفاریت دارید، دستورالعملهای پزشک برای تمیز نگه داشتن پلکها را رعایت کنید.
پرسشهای متداول درباره “گل مژه چیست”
- آیا گل مژه مسری است؟خیر، گل مژه مستقیماً از فردی به فرد دیگر سرایت نمیکند. اما باکتریهایی که عامل آن هستند (مانند استافیلوکوک) میتوانند از طریق تماس دستهای آلوده منتقل شوند. بنابراین رعایت بهداشت فردی بسیار مهم است.
- چقدر طول میکشد تا گل مژه خوب شود؟اکثر گل مژهها با مراقبتهای خانگی (کمپرس گرم) ظرف چند روز تا یک هفته خود به خود بهبود مییابند. اگر بزرگ یا مقاوم باشند، ممکن است کمی بیشتر طول بکشد یا نیاز به مداخله پزشکی داشته باشند.
- آیا میتوانم با گل مژه از لنز تماسی استفاده کنم؟خیر، به هیچ عنوان توصیه نمیشود تا زمان بهبودی کامل گل مژه از لنز تماسی استفاده کنید. استفاده از لنز میتواند عفونت را بدتر کرده و به سایر نقاط چشم گسترش دهد.
- آیا گل مژه میتواند بینایی را تحت تأثیر قرار دهد؟معمولاً گل مژه به طور مستقیم بر بینایی تأثیر نمیگذارد. اما یک گل مژه بزرگ و متورم ممکن است به طور موقت باعث تاری دید خفیف شود یا به دلیل تورم، دید را محدود کند. در صورت تأثیر بر بینایی، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
- تفاوت بین شالازیون و گل مژه چیست؟گل مژه یک عفونت حاد و دردناک است، در حالی که شالازیون معمولاً یک توده غیردردناک و مزمن ناشی از انسداد غدد چربی است که میتواند پس از یک گل مژه بهبود نیافته ایجاد شود.
سخن پایانی
گل مژه یک عارضه شایع و معمولاً بیخطر است که با رعایت بهداشت و استفاده از کمپرس گرم، اغلب به خودی خود بهبود مییابد. با این حال، شناخت علائم آن و تفاوتش با شالازیون اهمیت دارد تا در صورت عدم بهبودی یا بروز عوارض، بتوانید به موقع به چشمپزشک مراجعه کنید. با رعایت نکات پیشگیرانه، میتوانید خطر ابتلا به این برآمدگی دردناک را به حداقل برسانید و از سلامت چشمان خود محافظت کنید. با آرزوی سلامتی شما عزیزان، بدرود.
