مزایا، معایب و عوارض عمل لازک

مقدمه

رهایی از عینک و لنزهای تماسی، آرزوی بسیاری از افرادی است که با عیوب انکساری چشم مانند نزدیک‌بینی، دوربینی یا آستیگماتیسم دست‌وپنجه نرم می‌کنند. پیشرفت‌های چشمگیر در علم چشم‌پزشکی، روش‌های متنوعی را برای اصلاح این عیوب ارائه داده است که یکی از محبوب‌ترین و مؤثرترین آن‌ها، عمل جراحی لازک (LASEK) است. این عمل، که زیرمجموعه‌ای از جراحی‌های لیزری سطح قرنیه محسوب می‌شود، با تغییر شکل قرنیه به بهبود دید کمک می‌کند. اما مزایا، معایب و عوارض عمل لازک چیست؟

عمل جراحی لازک نیز مانند هر روش درمانی دیگری، لازک نیز ویژگی‌های خاص خود را دارد. تصمیم‌گیری برای انجام این عمل نیازمند آگاهی کامل از جنبه‌های مختلف آن است. در این مقاله جامع، قصد داریم به بررسی دقیق مزایا، معایب و عوارض عمل لازک بپردازیم تا شما با دیدی باز و اطلاعات کافی، بهترین تصمیم را برای سلامت چشمان خود بگیرید. این اطلاعات بر پایه منابع معتبر علمی تهیه شده و هدف آن ارائه راهنمایی کاربردی برای افرادی است که به دنبال درک بهتری از این روش جراحی هستند.

عمل لازک چیست و چگونه انجام می‌شود؟

لازک (Laser-Assisted Sub-Epithelial Keratomileusis) یکی از روش‌های جراحی انکساری چشم است که با استفاده از لیزر اگزایمر، شکل قرنیه (لایه شفاف جلوی چشم) را تغییر می‌دهد تا نور به درستی روی شبکیه متمرکز شود و دید واضحی ایجاد گردد. این عمل برای اصلاح نزدیک بینی (میوپی)، دوربینی (هایپروپی) و آستیگماتیسم کاربرد دارد.

روند کلی عمل لازک به این صورت است:

1. آماده‌سازی: چشم با قطره های بی‌حسی چشم موضعی، کاملاً بی‌حس می‌شود.
2. کنار زدن اپیتلیوم: جراح با استفاده از محلول الکلی رقیق، لایه بسیار نازک خارجی قرنیه به نام اپیتلیوم را شل کرده و به آرامی آن را کنار می‌زند. برخلاف لیزیک، در لازک فلپ (لایه) ضخیم‌تری از قرنیه برش داده نمی‌شود.
3. اصلاح با لیزر: لیزر اگزایمر با دقت بسیار بالا، بر اساس اطلاعات مربوط به نمره چشم بیمار، لایه‌های زیرین قرنیه (استروما) را تراش داده و شکل آن را اصلاح می‌کند.
4. بازگرداندن اپیتلیوم: پس از اتمام کار لیزر، لایه اپیتلیوم به محل اولیه خود بازگردانده می‌شود.
5. پانسمان: یک لنز تماسی نرم به عنوان پانسمان روی قرنیه قرار می‌گیرد تا به ترمیم اپیتلیوم کمک کرده و از چشم محافظت نماید. این لنز معمولاً پس از چند روز توسط پزشک برداشته می‌شود.

کل فرآیند برای هر چشم معمولاً کمتر از 15 دقیقه طول می‌کشد.

چه کسانی کاندیدای مناسبی برای عمل لازک هستند؟

انتخاب روش مناسب جراحی اصلاح دید به عوامل متعددی بستگی دارد و لازک برای همه افراد مناسب نیست. به طور کلی، کاندیدای ایده‌آل برای لازک دارای شرایط زیر است:

• سن بالای 18 سال: رشد چشم و تثبیت نمره چشم معمولاً پس از این سن اتفاق می‌افتد.
• ثبات نمره چشم: حداقل به مدت یک سال، نمره چشم تغییر قابل توجهی نکرده باشد.
• سلامت عمومی چشم: عدم ابتلا به بیماری‌های چشمی فعال مانند عفونت، آب مروارید پیشرفته، گلوکوم (آب سیاه) کنترل نشده، کراتوکونوس (قوز قرنیه) و خشکی چشم شدید.
• ضخامت مناسب قرنیه: اگرچه لازک برای قرنیه‌های نازک‌تر نسبت به لیزیک مناسب‌تر است، اما همچنان حداقل ضخامت مورد نیاز وجود دارد که توسط معاینات دقیق چشم‌پزشکی مشخص می‌شود.
• عدم بارداری یا شیردهی: تغییرات هورمونی در این دوران می‌تواند بر بینایی و روند بهبودی تأثیر بگذارد.
• نداشتن بیماری‌های سیستمیک خاص: برخی بیماری‌ها مانند دیابت کنترل نشده یا بیماری‌های خودایمنی می‌توانند روند ترمیم را مختل کنند.
• انتظارات واقع‌بینانه: بیمار باید درک درستی از نتایج احتمالی، دوره نقاهت و عوارض جانبی بالقوه داشته باشد.

مزایای عمل لازک (بخش اول مزایا، معایب و عوارض عمل لازک)

عمل لازک به دلایل متعددی به عنوان یک گزینه جذاب برای اصلاح دید مطرح می‌شود؛ مهمترین مزایای عمل لازک عبارتنداز:

1. مناسب برای قرنیه‌های نازک: یکی از بزرگترین مزایای لازک، امکان انجام آن برای افرادی است که ضخامت قرنیه آن‌ها برای عمل لیزیک کافی نیست. از آنجایی که در لازک فلپ ضخیمی ایجاد نمی‌شود، بافت بیشتری از قرنیه حفظ می‌گردد.
2. عدم وجود عوارض مرتبط با فلپ: در عمل لیزیک، برشی برای ایجاد فلپ در قرنیه ایجاد می‌شود که می‌تواند با عوارض احتمالی (هرچند نادر) مانند جابجایی فلپ، عفونت زیر فلپ یا چروک شدن فلپ همراه باشد. اما در لازک، چون فلپی ایجاد نمی‌شود، این دسته از عوارض وجود ندارند. این ویژگی لازک را برای افرادی که در معرض ضربه به چشم هستند (مانند ورزشکاران رزمی) مناسب‌تر می‌کند.
3. کاهش احتمال خشکی چشم مزمن: اگرچه خشکی چشم پس از هر دو عمل لیزیک و لازک ممکن است رخ دهد، اما برخی مطالعات نشان می‌دهند که به دلیل کمتر دستکاری شدن اعصاب قرنیه در لازک (نسبت به ایجاد فلپ در لیزیک)، احتمال بروز یا تشدید خشکی چشم مزمن ممکن است کمتر باشد.
4. نتایج پایدار و دقت بالا: لازک با استفاده از تکنولوژی پیشرفته لیزر اگزایمر، نتایج دقیق و پایداری را در اصلاح عیوب انکساری ارائه می‌دهد و درصد بالایی از بیماران پس از عمل به دید مطلوب بدون نیاز به عینک دست می‌یابند.
5. ایمنی بالا: لازک به طور کلی یک روش جراحی بسیار ایمن محسوب می‌شود و عوارض جدی در آن نادر است، به خصوص اگر توسط جراح باتجربه و با استفاده از تجهیزات مدرن انجام شود.

معایب عمل لازک (بخش دوم مزایا، معایب و عوارض عمل لازک)

در کنار مزایای ذکر شده، لازک معایبی نیز دارد که باید پیش از تصمیم‌گیری در نظر گرفته شوند؛ ازجمله:

1. دوره نقاهت طولانی‌تر: بارزترین تفاوت لازک با فمتولیزیک، دوره نقاهت آن است. از آنجایی که لایه سطحی اپیتلیوم کنار زده شده و نیاز به ترمیم دارد، رسیدن به دید واضح و پایدار ممکن است چند روز تا چند هفته طول بکشد. در مقابل، درفمتولیزیک، بهبود دید معمولاً بسیار سریع‌تر (ظرف 24 تا 48 ساعت) اتفاق می‌افتد.
2. ناراحتی و درد بیشتر در روزهای اول: به دلیل روند ترمیم اپیتلیوم، بیماران لازک معمولاً در 2 تا 4 روز اول پس از عمل، ناراحتی، درد، سوزش، اشک‌ریزش و حساسیت به نور بیشتری را نسبت به بیماران لیزیک تجربه می‌کنند. این علائم با داروهای مسکن و قطره‌های چشمی تجویز شده توسط پزشک کنترل می‌شوند.
3. نیاز به استفاده از لنز پانسمانی: استفاده از لنز تماسی نرم به عنوان پانسمان برای چند روز (معمولاً 3 تا 5 روز) پس از عمل ضروری است که می‌تواند برای برخی افراد کمی ناراحت‌کننده باشد.
4. احتمال بالاتر کدورت قرنیه (Haze): اگرچه نادر و معمولاً گذرا است، اما احتمال بروز کدورت خفیف در قرنیه پس از لازک کمی بیشتر از لیزیک است. این حالت معمولاً با استفاده منظم از قطره‌های استروئیدی تجویز شده توسط پزشک، کنترل و برطرف می‌شود.
5. تأخیر در رسیدن به دید نهایی: در حالی که دید کلی به سرعت بهبود می‌یابد، رسیدن به بهترین و پایدارترین حالت دید ممکن است چند هفته تا چند ماه زمان ببرد.

عوارض جانبی و خطرات احتمالی عمل لازک (بخش سوم مزایا، معایب و عوارض عمل لازک)

مانند هر عمل جراحی دیگری، لازک نیز می‌تواند با برخی عوارض جانبی همراه باشد. اکثر این عوارض موقتی بوده و به مرور زمان برطرف می‌شوند، اما آگاهی از آن‌ها ضروری است. در بررسی مزایا، معایب و عوارض عمل لازک، شناخت این موارد اهمیت ویژه‌ای دارد:

عوارض شایع و معمولاً موقت:

• درد و ناراحتی: همانطور که گفته شد، در چند روز اول شایع است و با مسکن کنترل می‌شود.
• حساسیت به نور (فتوفوبیا): ممکن است تا چند هفته ادامه داشته باشد. استفاده از عینک آفتابی مناسب توصیه می‌شود.
• خشکی چشم: احساس خشکی، سوزش یا وجود جسم خارجی در چشم شایع است. استفاده منظم از قطره های اشک مصنوعی ضروری است و معمولاً طی چند ماه بهبود می‌یابد.
• تاری دید و نوسان دید: به خصوص در هفته‌های اول طبیعی است و به تدریج با ترمیم قرنیه و تثبیت دید، کاهش می‌یابد.
• دیدن هاله یا پخش نور (Glare/Halos): به ویژه در شب و اطراف منابع نوری ممکن است رخ دهد. این عارضه نیز معمولاً با گذشت زمان کمتر می‌شود.

عوارض کمتر شایع اما جدی‌تر:

• عفونت: بسیار نادر است (کمتر از 1%) اما جدی است. با رعایت دقیق دستورالعمل‌های بهداشتی و استفاده صحیح از قطره‌های آنتی‌بیوتیک، می‌توان از آن پیشگیری کرد.
• کدورت قرنیه (Haze): رسوب پروتئین در قرنیه که می‌تواند دید را تار کند. معمولاً خفیف و گذرا است و با قطره‌های استروئیدی درمان می‌شود. موارد شدید نادر هستند.
• اصلاح کمتر یا بیشتر از حد (Under/Overcorrection): ممکن است نیاز به استفاده مجدد از عینک/لنز یا در برخی موارد، جراحی مجدد (Enhancement) وجود داشته باشد.
• بازگشت بخشی از نمره چشم (Regression): در برخی افراد، ممکن است طی ماه‌ها یا سال‌ها پس از عمل، بخشی از نمره چشم برگردد.
• مشکلات ترمیم اپیتلیوم: در موارد نادر، ممکن است ترمیم لایه سطحی قرنیه با تأخیر یا به صورت نامنظم صورت گیرد که نیاز به مراقبت‌های بیشتر دارد.
• کاهش بهترین دید اصلاح شده (BCVA): بسیار نادر است که دید فرد حتی با عینک، نسبت به قبل از عمل کمتر شود.

مهم است بدانید که با انتخاب جراح مجرب، انجام معاینات دقیق پیش از عمل و رعایت کامل مراقبت‌های بعد از عمل، احتمال بروز عوارض جدی به حداقل می‌رسد.

مراقبت‌های بعد از عمل لازک

رعایت دقیق دستورالعمل‌های پزشک پس از عمل لازک، نقش حیاتی در روند بهبودی و دستیابی به نتیجه مطلوب دارد:

• استفاده منظم و طبق برنامه از قطره‌های چشمی تجویز شده (آنتی‌بیوتیک، ضدالتهاب، اشک مصنوعی).
• استفاده از عینک آفتابی استاندارد در محیط‌های باز برای محافظت از چشم در برابر نور خورشید و کاهش حساسیت به نور.
• پرهیز از مالش چشم یا فشار دادن چشم‌ها.
• استراحت کافی در روزهای اول.
• پرهیز از شنا کردن و قرار گرفتن در محیط‌های آلوده یا پرگرد و غبار تا زمان تأیید پزشک.
• مراجعه منظم به پزشک برای معاینات دوره‌ای طبق برنامه تعیین شده.
• حفظ بهداشت فردی و شستشوی دست‌ها قبل از استفاده از قطره‌ها.

سخن پایانی

عمل لازک یک روش جراحی مؤثر و ایمن برای اصلاح عیوب انکساری و دستیابی به استقلال از عینک و لنز تماسی است. اما تصمیم‌گیری برای انجام این عمل باید پس از بررسی دقیق مزایا، معایب و عوارض عمل لازک و با در نظر گرفتن شرایط فردی، سبک زندگی و انتظارات شما صورت گیرد. مهم‌ترین گام، مشاوره کامل با یک چشم‌پزشک مجرب و انجام معاینات جامع پیش از عمل است. پزشک متخصص می‌تواند با ارزیابی دقیق وضعیت چشمان شما، بهترین روش اصلاح دید را پیشنهاد داده و شما را در طول این مسیر راهنمایی کند. با آگاهی کامل و انتخاب صحیح، لازک می‌تواند دروازه‌ای به سوی دنیایی با دید واضح‌تر باشد.

با آرزوی سلامتی شما عزیزان، بدرود.